Shah Isma'il, Kurdish emirates and the loss of Diyarbakir from Iran

Author

Abstract


 With the advent of the Safavid and the defeats of the rulers of Aghouwinlu and their enslavement to Diyarbakir, significant political events took place in the area. With the outbreak of the Chaldoran War, which marked the intersection of the policies of Shah Isma'il Safavi and Sultan Salim Ottoman, Diyarbakir's emperors also engaged in political affairs among them. On the other hand, the permanent separation of Eastern Anatolia from the territory of Islamic Iran is one of the most important historical issues in which the role of the Kurds is also worthy of consideration. What was the position of the Kurdish Diyarbakir and the island in the policies of Shah Isma'il and the Ottoman Sultan, as well as its role in the outcome of the Chaldoran War? This research in an analytical and descriptive way is trying to answer the most recent questions. It seems that the manner in which Shah Ismayl interacted with the Kurdish tribes in the Diyarbakir area and the political orientation of these tribes has had a significant impact on the territorial changes between the Ottoman Empire. The study shows that the Kurdish tendency towards Aghqoyunlu princes, their involvement with Qizilbashes, the Qizilbash replacement policy instead of indigenous emirates, the failure of Chaldoran, and finally the role of religious issues and differences were influential in the separation Diyarbakir of the Safavid realm.

Keywords


-اردلان، خسرو بن محمد بن منوچهر (2536) لُب التواریخ: تاریخ اردلان، تهران، انتشارات کانون خانوادگی اردلان.
-اسپناقچی پاشازاده، محمدعارف (1379)، انقلاب الاسلام بین الخواص و العام، به کوشش رسول جعفریان، قم، انتشارات دلیل.
-امینی هروی، ابراهیم (1383)، فتوحات شاهی، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-بدلیسی، شرف خان بن شمس‌الدین (1377)، شرف نامه (تاریخ مفصل کردستان) به اهتمام و.و.زرنوف، تهران: اساطیر.
-پورگشتال، هامر (1387)، تاریخ امپراطوری عثمانی، ترجمه میرزا زکی علی‌آبادی، به اهتمام عبدالکریم جربزه‌دار، تهران: اساطیر.
-پورمحمدی املشی، نصرالله؛ سورنی، برومند (1391)، بررسی نقش قبایل کُرد در دوره حکمرانی شاه‌طهماسب اول، پیام بهارستان، سال چهارم، شماره 16، صص 467-450.
-تاریخ عالم‌آرای صفوی (1363)، به کوشش یدالله شکری، تهران: انتشارات اطلاعات.
-جهانگشای خاقان (1364)، به کوشش الله دتا مضطر، اسلام‌آباد: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
- چلپی، اولیا (1364) سیاحت‌نامه اولیا چلپی، ترجمه فاروق کیخسروی، ارومیه، انتشارات صلاح‌الدین ایوبی.
-حقی اوزون چارشلی، اسماعیل (1368)، تاریخ عثمانی، ترجمه ایرج نوبخت، تهران: انتشارات کیهان.
-خواندمیر (1362)، حبیب السیر، به کوشش محمود دبیر سیاقی، تهران: خیام.
-روملو، حسن بیگ (1357)، احسن التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: انتشارات بابک.
-رویمر، هانس روبرت رویمر (1385)، ایران درراه عصر جدید، ترجمه آذر آهنچی، تهران: دانشگاه تهران.
-زکی، محمدامین (1377)، کرد و کردستان، ترجمه حبیب‌الله تابانی، تبریز: انتشارات آیدین.
-سفرنامه‌های ونیزیان در ایران (1381)، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات خوارزمی.
-سلطانی، محمدعلی (1382)، تاریخ تحلیلی اهل حق (قیام و نهضت علویان)، تهران: نشر سها.
-سومر، فاروق (1371)، نقش ترکان آناتولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی، ترجمه احسان نراقی و محمدتقی امامی، تهران: نشر گستره.
-سید حسین زاده، هدی (1367)، «بِدلیسی»، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج 12، صص 574-573.
-سیوری، راجر (1378)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
-سیوری، راجر (1380)، در باب صفویان، ترجمه رمضان علی روح‌اللهی، تهران: نشر مرکز.
- شاو، جی، استنفورد (1370)، تاریخ امپراطوری عثمانی و ترکیه جدید، ترجمه محمود رمضان زاده، مشهد: آستان قدس.
-غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343)، تاریخ جهان آراء، تهران: کتاب‌فروشی حافظ.
-فرخی، یزدان و امین پور، آرش (1393) پژوهشی درباره تعاملات سیاسی قبایل کُرد با اتحادیه نظامی قراقویونلو، دو فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، تبریز، سال چهارم، شماره هشتم، بهار و تابستان 93، صص 171-196.
-فریدون بیک، احمد (1236 ق)، منشآت السلاطین، استانبول.
-قزوینی، بوداق منشی (1378)، جواهرالاخبار، تصحیح، تهران: میراث مکتوب.
-مستوره کردستانی، ماه شرف (1332) تاریخ اردلان، با مقدمه، تصحیح و تحشیه ناصر آزاد پور، کرمانشاهان، چاپخانه بهرامی.
-قزوینی، یحیی بن عبداللطیف (1386)، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-فلسفی، نصرالله (1347)، چند مقاله ادبی و تاریخی (مقاله جنگ چالدران)، تهران: انتشارات وحید.
-کورد و کوردستان له یه کهم ئه نسیکلوپیدیای تورکی له میژوودا (2008) قاموس الاعلام شمس‌الدین سامی، ترجمه از ترکی عثمانی به ترکی امین بوز ارسلان، ترجمه از ترکی به کُردی احمد تاقانه، هه ولیر (اربیل)، بلاوکراوه ی ئاراس.
-مزاوی، میشلم (1388) پیدایش دولت صفوی، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر گستره.
-مصطفی امین، نوشیروان (2006)، تاریخ سیاسی کردها، ترجمه اسماعیل بختیاری، سلیمانیه: بنکه ی ژین.
-مک داول، دیوید (1380)، تاریخ معاصر کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نشر پانیذ.
-نوایی، عبدالحسین و عباسقلی غفاری فرد (1381)، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره صفویه، تهران: انتشارات سمت.
-نوری، فریدون و نوری، جعفر (1390)، واکاوی رویکرد شاه اسماعیل اول به شورش امرا و سران کُرد (930-907)، پیام بهارستان، د 2، ش 13.
-وان برویین سن، مارتین (1378)، جامعه‌شناسی مردم کرد (آغا، شیخ و دولت)، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: پانیذ.
-یاسمی، رشید (1363)، کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او، تهران: امیرکبیر.
 
-Aboona, Hirmis, (2008), Assyrians, Kurds, and Ottomans: intercommunal relations on the periphery of the Ottoman empire, Amherst, New York: Cambria Press.
-McDowall, David, (2000), “The Kurdish question: a historical review” in Philip G. Kreyenbroek and Stefan Sperl(Editor), The Kurds A Contemporary Overview, London and New York: Routledge.
-Minorsky.V, (1986), Kurds, Kurdistan, Encyclopedia of Islam, Second edition, Leiden: Brill, Vol: V, pp: 447-467.
-Mitchell, Colin. P, (2009), The Practice of Politics in Safavid Iran: Power, Religion and Rhetoric, London & New York: I.B.Tauris Publishers.
-Newman, Andrew J, (2006), Safavid Iran Rebirth of a Persian Empire, London& New York: I. B. Tauris & Co Ltd.
-Woods, E. John, (1999), The Aqquyunlu: clan, confederation, empire, Salt Lake City: The University Of Utah Press.