Consolidation and development of the Khwarazmshahi state at the Atsiz period (521-551 AH)

Author

Department of History, Lorestan University

Abstract

Khwārazmshāhid  dynasty were based with appointment of  Qotb-al- din mohammad.B.Anūshtegin on position of Khwārazmshāh, in late of 5th century(A.H), but real installation of dynasty  were be holden to cheerful bustles of the second Khwārazmshāh or Atsiz.B.mohamad. The evevnts wre been took place in all round of seljuqi territory, that overrided seljuqi authority and prepared to developed Khwārazmshāhi authority, at simultaneous with accession of Atsiz in the third decades of 6th century(A.H). On the other hand, it was been perpared to indepentism of Atsiz with independential tendencies of Khwārazians and extensiveplying of  newly converted tibes of Qipchāq to there, that were could been exercised as a confident army.He, was having special characteristic, took advantage of provided preparations.The attempt is made here to identify  thepreparations of   of khwarazmshahian power,during Atsiz rule, and his bustles in thisregard with an emphasis on the affecting factors.

Keywords

Main Subjects


 الف- کتاب‌ها
ابن اثیر عزالدین علی، (1386 ق)، الکامل فی التاریخ، تصحیح ک.ی.تورنبرگ، بیروت: دارصادر.‍
ابن اسفندیار، بهاءالدین محمدبن حسن، (1320)، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران: کلالۀ خاور.
ابن بکران محمد بن نجیب، (1342)، جهان‌نامه، تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: ابن‌سینا.
ابن جوزی عبدالرحمن بن علی، (1357-1360 ق)، المنتظم فی التاریخ ملوک و الامم، حیدراباد الدکن: مطبعة دائرة‌المعارف العثمانیة.
ابن شاکر کتبی محمد، (1977/1398 ق)، عیون التواریخ، تحقیق فیصل السامر و عبدالمنعم داود، بغداد: دارالحریة للطباعة‍‌.
ابن شهاب یزدی تاج‌الدین حسن، (خطّی)، جامع التواریخ حسنی، کتابخانه ملّی ایران، نسخه خطّی شماره 1330 ف.
ابن طقطقی محمد بن علی، (بی‌تا)، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، راجعه محمد عوض ابراهیم بک و علی الجارم بک، طبعة الثانیة، قاهره: مطبعة المعارف و مکتبتها.
ابن عبری ابوالفرج گریگوریوس، (1377)، مختصر تاریخ‌الدول، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن عمرانی محمد بن علی، (1973)، الانباء فی تاریخ الخلفاء، تحقیق قاسم السامرایی، لیدن: بریل.
ابن فوطی عبدالرزّاق بن احمد، (1375)، مجمع الاداب فی معجم الالقاب، تحقیق محمدالکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامیة.
اتابک جوینی، منتخب‌الدین بدیع، (1329)، عتبه الکتبه، تصحیح عباس اقبال و محمد قزوینی، تهران: شرکت سهامی چاپ.
 ادیب صابر ترمذی، (1334)، دیوان اشعار، تصحیح علی قویم، تهران: کلاله خاور.
استخری ابراهیم بن محمد، (1368)، مسالک و ممالک (ترجمه فارسی قدیم)، تصحیح ایرج افشار، تهران: علمی و فرهنگی.
بارتولد. و. و، (1352)، ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
همو، (1392)، تاریخ هفت آب، ترجمه محسن رحمتی، شیراز: نوید شیراز.
باسورث ادموند کلیفورد، (1371)، «تاریخ سیاسی و دودمانی ایران»، در تاریخ ایران کمبریج ج 5، گردآوری جی. آ. بویل، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
بیهقی ابوالفضل محمد بن حسین، (1374)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی‌اکبر فیاض، تهران: نشر علم.
بیهقی علی بن زید، (1371)، لباب‌الانساب، تحقیق مهدی الرجایی، قم: مکتبة ایة‌الله العظمی النجفی المرعشی.
بیهقی علی بن زید، (1317)، تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: کتابفروشی فروغی.
تتوی احمد، (خطّی)، تاریخ الفی، کتابخانه دانشکده الهیات تهران، نسخه خطی شمارة 1/5 و 2/5 ب.
ثعالبی نیشابوری عبدالملک بن محمد، (1379 ق)، لطائف المعارف، تحقیق ابراهیم الابیاری و حسن کامل الصیرفی، قاهره: دارالاحیاء الکتب العربیة‍.
جبلی، عبدالواسع، (1339)، دیوان اشعار، تصحیح ذبیح‌الله صفا، تهران: دانشگاه تهران.
جرجانی اسماعیل، (1344)، ذخیره خوارزمشاهی، تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار، تهران: دانشگاه تهران.
جوزجانی، منهاج سراج، (1363)، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحیّ حبیبی، تهران: دنیای کتاب.
جوینی، عطاملک، (1375)، تاریخ جهانگشا، تصحیح محمّد قزوینی، تهران: دنیای کتاب.
حدود العالم من المشرق الی المغرب، (1362)، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: طهوری.
حسینی ابوالفوارس، (1933)، اخبارالدوله السلجوقیه، تصحیح محمّد شفیع، لاهور: بی‌نا.
خاقانی بدیل بن علی (1378)، دیوان اشعار، تصحیح سیدضیاءالدین سجادی، تهران: زوّار.
خوارزمی ابوالعبّاس محمود بن محب، (خطّی)، تاریخ خوارزم، کتابخانه دانشگاه تهران، نسخه عکسی ش 29.
خواندمیر غیاث‌الدین بن همام‌الدین، (1333)، حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تهران: خیّام.
ذهبی شمس‌الدین ابو عبدالله، (1403 ق)، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب ارنووط و...، بیروت: مؤسسة الرساله.
همو، (1961)، العبر فی خبر من غبر، تحقیق فؤاد سید، کویت: بی‌نا.
رازی حیدربن علی، (1332)، تاریخ حیدری، منقول در تاریخ بیهقی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: ابن‌سینا.
راوندی، محمدبن‌علی، (1363)، راحة‌الصدور و آیة السرور، تصحیح محمّد اقبال، تهران: علی اکبرعلمی.
 رشید وطواط محمد بن عبدالجلیل، (1339)، دیوان اشعار، تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه بارانی.
همو، (خطّی)، ابکار الافکار، کتابخانه آستان قدس رضوی، نسخه شماره 4429.
همو، (خطّی)، عرایس الخواطر و نفایس النوادر، کتابخانه دانشگاه تهران، نسخه عکسی شماره 218.
همو، (1338)، نامه‌های فارسی رشید وطواط، تصحیح قاسم تویسرکانی، تهران: دانشگاه تهران.
رشیدالدین فضل‌الله، (1367)، جامع التواریخ، به کوشش بهمن کریمی، تهران: اقبال.
سبط ابن جوزی یوسف بن قزاوغلی، (1370 ق/1951 م)، مرآة الزمان فی تاریخ الاعیان، حیدرآباد الدکن: مطبعه دایرة‌المعارف العثمانیة.
سبکی عبدالرحمن بن علی بن عبدالکافی، (88– 1383 ق)، طبقات الشافعیة الکبری، تحقیق محمود محمّد الطناحی و عبدالفتّاح محمّد الحلو، قاهره: مطبعه عیسی البابی الحلبی و شرکاء. ‍
سمعانی عبدالکریم بن محمد، (1409 ق)، الانساب، تحقیق عبدالله عمر البارودی، بیروت: دارالجنان.
همو، (1375 ق/1975)، التحبیر فی معجم الکبیر، تحقیق منیره ناجی السالم، بغداد: مطبعة الارشاد.
سوزنی سمرقندی محمد بن مسعود، (1338)، دیوان اشعار، تصحیح ناصرالدین‌شاه حسینی، تهران: امیرکبیر.
سیوطی جلال‌الدین، (1406 ق)، تاریخ الخلفاء، حقّقه و قدّم له الشیخ محمد العثمانی و الشیخ قاسم الشماعی الرفاعی، بیروت: دارالقلم.‍
شبانکاره‌ای، محمدبن علی، (1363)، مجمع الانساب، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
عمادالدین کاتب الاصفهانی، (1318 ق)، زبده النصره و عصره الفطره، اختصره الفتح بن علی البنداری، قاهره: دارالکتب العربیه. ‍
همو، (1378)، خریده القصر و جریده العصر، (قسم اهل خراسان و هراه)، تحقیق محمد عدنان آل طعمه، تهران: میراث مکتوب.
عوفی محمد بن محمد، (1335)، لباب الالباب، تصحیح سعید نفیسی، تهران: علمی.
غفاری قاضی احمد، (1342)، تاریخ جهان‌آرا، به کوشش حسن نراقی، تهران: کتابفروشی حافظ.
همو، (1340)، تاریخ نگارستان، تصحیح آقا مرتضی مدرس گیلانی، تهران: کتابفروشی حافظ.
فرای ریچارد، (1365)، بخارا دستاورد قرون‌وسطی، ترجمه محمود محمودی، تهران: علمی و فرهنگی.
قزوینی زکریا بن محمد، (1373)، آثار البلاد و اخبار العباد، ترجمه محمد مراد بن عبدالرحمن، تصحیح سید محمد شاهمرادی، تهران: دانشگاه تهران.
قفس اوغلی ابراهیم، (1367)، تاریخ دولت خوارزمشاهیان، ترجمه داود اصفهانیان، تهران: گستره.
گروسه رنه، (1368)، امپراطوری صحرانوردان، ترجمه عبدالحسین میکده، تهران: علمی و فرهنگی.
مؤید ثابتی علی، (1346)، اسناد و نامه‌های تاریخی، تهران: طهوری.
مرعشی ظهیرالدین، (1395)، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش عباس شایان، تهران: اساطیر.
مروزی شرف‌الزمان طاهر، (1942)، منتخبات طبایع الحیوان، انتخاب مینورسکی، لندن: بی‌نا.
مستوفی حمدالله، (1364)، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مقدسی احمد بن محمد، (1408)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، تحقیق الدکتور محمد مخزوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مقریزی احمد بن علی، (1418 ق‍/1997 م)، السلوک لمعرفه دول الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطاء، بیروت: دارالکتب العلمیه.
منشآت یا مکاتبات سلاطین ماضیه (خطّی)، کتابخانه دانشگاه تهران، ش 2259 – 2257.
میرخواند، محمدبن خاوندشاه، (1339)، روضه الصفا، تهران: پیروز- خیّام.
ناجی السالم منیره، (1976/1396 ق)، تاج الاسلام سمعانی و کتابه التحبیر، بغداد: مطبعه الارشاد.
نرشخی محمد بن جعفر، (1351)، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر قباوی، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نسفی عمربن احمد، (1378)، القند فی معرفه علماء سمرقند، تحقیق یوسف الهادی، تهران: میراث مکتوب.
نظامی عروضی احمد بن عمر، (1333)، چهارمقاله (مجمع النوادر)، تصحیح و تعلیقات محمد قزوینی، به اهتمام محمد معین، تهران: زوّار.
نفیسی سعید، (1332)، تعلیقات بر تاریخ بیهقی، تصحیح سعید نفیسی، تهران: ابن‌سینا.
نویری احمد بن عبدالوهاب، (1985/1405)، نهایه الارب فی فنون الادب، تحقیق محمد فوزی العنتیل، قاهره: مطبعه الهیئه المصریه العامه للکتاب.
نیشابوری، ظهیرالدین، (1332)، سلجوقنامه، تصحیح اسماعیل افشار، تهران: کلاله خاور.
یاقوت حموی شهاب‌الدین ابوعبداله، (1409)، معجم‌البلدان، تصحیح ووستنفلد، بیروت: دارصادر.
ب- مقالات
اقبال عباس، (1327 الف)، «فتحنامه شهر جند»، یادگار، س 4، ش سوم، (ص 9-15)
همو، (1327 ب)، «نامه سنجر به مسترشد»، یادگار، س 4، ش نهم ودهم، (ص 134-155)
پریتساک، املیان، (1385)، فروپاشی امپراتوری آغوز یبغو، ترجمه محسن رحمتی، پژوهشنامه تاریخ، س 1، ش 4(ص 23-40).
رحمتی، محسن، (1390)، «پیامدهای اجتماعی مهاجرت سلجوقیان به خراسان (416-433 ق/1025-1041 م)»، فصلنامۀ تحقیقات تاریخ اجتماعی، س 1، ش 1، (ص 41-61).
 رضاییان، علی، (1385)، «بررسی روابط خوارزمشاهیان؛ اتسز و ایل ارسلان، با حکومت سلجوقی بر مبنای منشآت صادره از دیوان خوارزمشاهیان»، تاریخ مسکویه، پیش‌شماره 2، (ص 53-65)
نیک‌طبع، پروانه، (1388)، «روابط آتسز خوارزمشاه با ملوک نیمروز بر اساس اسناد نویافته منشآت دیوان سلاطین ماضی»، فرهنگ، سال 22، ش 72 (ص 163-190).
ج- منابع لاتین
Bosworth.E.C, (1960-2002),“Kara Kitay”، Encyclopeadia of Islam, New Edition, Leiden: Brill.
Bosworth.E.C, (1987), “ATSÏZ ḠARČA’Ī”,Encyclopeadia of Iranica,newyork.
IEOID→International Encyclopedia of Islamic Dynasties, Nagedra.Kr. Sigh (Editor – In – Chief), Anmol Publications,New Dehli,2002.