Constitutionalism, libertarianism, and Conflict with despotism in the thought of Dehkhoda

Authors

Political Sciences Department, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran

Abstract

Dehkhoda is one of Iran's most influential literary political elites in the constitutional era. He has dealt with the most important political issues of Iran's constitution in the course of many years, with a powerful pen and a penetrating view. Among the literate and the cultural, at least, there was at least one person who was as knowledgeable as the Dehkhoda who knew the status quo in both thought and action. Understanding his important political ideas, beyond his literary and cultural personality, plays an important role in the proper understanding of constitutionalism. He was a full-fledged "progressive" who had a national and Iranian view of the important feature of his valuable vocabulary. On the basis of this rise, he regarded constitutionalism as a positive, legal, libertarian political system, and in the negative sense defined it as an antithesis of "despotism". Dehkhoda must be regarded as a continuation of the early intellectuals of the Qajar era, who go beyond them and move towards a different understanding and understanding. This article seeks to explain Dehkhoda's understanding of constitutionalism, given her place in modern Iranian intellectual history.

Keywords

Main Subjects


آدمیت، فریدون (۱۳۹۴). انحطاط تاریخ‌نگاری در ایران (مجموعه مقالات)، تهران، نشر گستره.
آرین‌پور، یحیی (۱۳۷۲). از صبا تا نیما، ۲ جلد، جلد ۲، تهران، زوّار.
آژند، یعقوب (۱۳۸۴). تجدد ادبی در دورة مشروطه، تهران، مؤسسۀ تحقیقات و توسعة علوم انسانی.
اباذری، منیژه (۱۳۸۴). چرند و پرند دهخدا از دیدگاه اجتماعی، سیاسی و ادبی، حافظ، شمارۀ ۲۵، صص ۲۶-۲۸.
اتحاد، هوشنگ (۱۳۷۸). پژوهشگران معاصر ایران، جلد ۱، تهران، فرهنگ معاصر.
احمدزاده، محمدامیر (۱۳۹۳). کنش‌های فکری گفتمان تشیع در رویارویی با بحران نوگرایی ایران دورۀ مشروطه، پژوهش‌نامۀ تاریخ اسلام، سال چهارم، شمارۀ پانزدهم، پاییز، صص ۵-۳۷.
اردلانی، اجلال (۱۳۷۹). ادوار نثر فارسی در دورۀ مشروطه، تهران، ژیار.
استعلامی، محمد (۱۳۵۰). بررسی ادبیات امروز، تهران، زر.
اصیل، حجت‌الله (۱۳۸۷). دهخدا در افق روشنفکری ایران، تهران، کویر.
افسرده، عطاءالله (۱۳۹۸). بررسی تطبیقی جایگاه فرد، جامعۀ مدنی و دولت در قانون اساسی ایران-مشروطه و جمهوری اسلامی، رسالۀ دکتری علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمانشاه.
افشار، ایرج (۱۳۵۸ الف). سال‌شمار زندگی دهخدا، آینده، سال پنجم، شمارۀ ۷، ۸، ۹، پاییز، صص ۳۴-۳۷.
افشار، ایرج (۱۳۵۸ ب). سندی دیگر از دهخدا، نگین، شمارۀ ۱۷۲، آبان، صص ۱۶-۱۹.
امین‌پور، قیصر (۱۳۸۳). سنت و نوآوری در شعر معاصر، تهران، انتشاراتِ علمی و فرهنگی.
بالایی، کریستوف و میشل کویی پرس (۱۳۶۶). سرچشمه‌های داستان کوتاه فارسی، ترجمه احمد کریمی حکاک، تهران، انتشاراتِ پاپیروس.
بامداد، مهدی (۱۳۴۷). شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴ هجری، ۴ جلد، جلد ۲، تهران، کتابفروشی زوّار.
بختیار، مظفر (۱۳۷۵). دهخدا در میان بختیاری‌ها، کِلک، شمارۀ ۸۰ و ۸۱ و ۸۲ و ۸۳، آبان تا بهمن، صص ۹۸-۱۰۷.
بختیار، مظفر (۱۳۸۴). دهخدا در میان بختیاری‌ها و آغاز تألیف لغت‌نامه در بختیاری، بخارا، شمارۀ ۴۷، بهمن و اسفند، صص ۴۳-۵۹.
براون، ادوارد (۱۳۷۶). انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه مهری قزوینی، تهران، کویر.
بنکداریان، منصور (۱۳۹۲). بریتانیا و انقلابِ مشروطۀ ایران (۱۹۱۱-۱۹۰۶) سیاست خارجی، امپریالیسم و اپوزیسیون، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران، نشر نامک.
بهزادی، علی و سهیلا ترابی فارسانی (۱۳۹۴). نگاهی به زندگی اجتماعی، سیاسی علی‌اکبر دهخدا، تاریخ‌پژوهی، شمارۀ ۶۳، تابستان، صص ۱-۱۴.
بهزادی، علی و سهیلا ترابی فارسانی (۱۳۹۶). تحلیل و بررسی اندیشه‌های اجتماعی دهخدا، تاریخ‌پژوهی، شمارۀ ۶۸، بهار، صص ۷-۳۱.
بیگدلی، علی (۱۳۸۵). فهم روشنفکران مشروطه‌خواه از مفهوم مدرنیته، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ ۵۱، پاییز، صص ۲۹-۵۲.
جان‌زاده، علی. (۱۳۶۲). علی‌اکبر دهخدا، تهران، جان‌زاده.
جدیدی، حمیدرضا و عباس ماهیار (۱۳۸۹). بازتاب وقایع روزگار بر سروده‌های دهخدا، زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ ۶۹، پاییز، صص ۱۱۳-۱۳۶.
جدیدی، حمیدرضا و اکرم ویسکرمی (۱۳۹۱). دهخدا و بازتاب وقایع مشروطه در مقالات چرند پرند، فصلنامۀ تاریخ، سال هفتم، شمارۀ بیست و هفتم، زمستان، صص ۲۱-۴۰.
حسینی، خورشید فاطمه (۱۳۸۵). طنز و مزاح در آثار دهخدا، قند پارسی، شمارۀ ۳۵، پاییز، صص ۱۷۱-۱۷۷.
حقیقت، عبدالرفیع (۱۳۸۱). شاعران بزرگ معاصر از دهخدا تا شاملو، تهران، کومش.
خارابی، فاروق (۱۳۸۰). سیاست و اجتماع در شعر عصر مشروطه، تهران، دانشگاه تهران.
خلیلی، محسن (۱۳۸۶). چیستی مفهوم فرنگ در گزارش‌نامه‌های تاریخی روزگار قاجار، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، سال دوم، شمارۀ چهارم، پاییز، صص ۱۱۵-۱۴۹.
خلیلی، محسن (۱۳۸۸). جایگاه مسألۀ فرنگ در روایت مورخان دوران قاجار (بررسی برخی از گزارش‌های تاریخی)، تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، سال نوزدهم، دورۀ جدید، شمارۀ ۱، پیاپی ۷۶، بهار، صص ۶۱-۶۷.
درودیان، ولی‌الله (۱۳۶۲). دهخدایِ شاعر، تهران، انتشاراتِ امیرکبیر.
درودیان، ولی‌الله (۱۳۸۴). دخوی نابغه؛ مجموعه مقالات، تهران، گل‌آقا.
درودیان، ولی‌الله (۱۳۸۷). دهخدا مرغ سحر در شب تار، تهران، انتشاراتِ اختران.
درودیان، ولی‌الله (۱۳۸۸). گزیدۀ کتاب‌شناسی دهخدا، تهران، دانش.
درودیان، ولی‌الله (۱۳۹۳). «دهخدا و سیاست» در گفت‌وگو با ولی‌الله درودیان، در سایت دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی به آدرس https://cgie.org.ir، تاریخ مطلب ۶/۱۲/۹۳، تاریخ بازدید ۴/۵/۱۳۹۸.
دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۳۹). امثال و حکم، تهران، امیرکبیر.
دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۵۸). مقالات دهخدا، به‌کوشش محمد دبیرسیاقی، ۲ جلد، تهران، تیراژه.
دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۶۲). دیوان، به‌کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، تیراژه.
دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۷۲). لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، ۱۵ جلد، تهران، مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
ربانی‌زاده، محمدرحیم و لطف‌الله لطفی (۱۳۹۴). ساختار قدرت در ایران عصر ناصری، جستارهای سیاسی معاصر، سال ششم، شمارة چهارم، زمستان، صص ۵۵-۷۷.
رحمانیان، داریوش (۱۳۸۳). نگاهی به سیر اندیشۀ تجدد در ایران (از عباس میرزا تا امیرکبیر)، مجلۀ علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه تبریز، شمارۀ ۱۶، پاییز، صص ۵۵-۷۴.
روزبه، محمدرضا (۱۳۸۱). ادبیات معاصر ایران (شعر)، تهران، روزگار.
رهبری، مهدی (۱۳۸۶). شکل‌گیری گفتمان انقلابی در ایران، پژوهش حقوق و سیاست، سال نهم، شمارۀ ۲۳، پاییز و زمستان، صص ۸۹-۱۴۴.
ساکنیان دهکردی، مهسا (۱۳۹۶). جستاری در سبک شعرای طنزپرداز عصر مشروطه با تکیه بر «افشاگری و آگاهی‌بخشی»، پژوهش‌های ادبی، سال ۱۴، شمارۀ ۵۸، زمستان، صص ۴۹-۸۰.
ستوده، غلامرضا (۱۳۸۳). لغت‌نامۀ دهخدا از آغاز تا امروز، حافظ، شمارۀ ۸، آبان، صص ۱۲-۱۵.
سلیمانی، بلقیس (۱۳۷۸). علامه قزوینی و علامه علی‌اکبر دهخدا، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شمارۀ ۲۲، مرداد، صص ۱۲-۱۴.
سهامی، علی (۱۳۸۵). شعر طنز در ادبیات سیاسی عصر مشروطه، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شمارۀ ۸۰، زمستان، صص ۳۲-۳۴.
صباغی، علی (۱۳۹۳). نقد و بررسی مسمّط دهخدا (بر اساس رویکرد ترامتنی)، شعرپژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز، سال ششم، شمارۀ سوم، پیاپی ۲۱، پاییز، صص ۱۱۷-۱۳۴.
صدری‌نیا، باقر (۱۳۷۸). دهخدا؛ مرغ سحر در شب تار، هنر، شمارۀ ۴۱، پاییز، صص ۴۳-۵۲.
طباطبایی، جواد (۱۳۹۲). تأمّلی دربارۀ ایران، جلد دوم: نظریۀ حکومتِ قانون در ایران، بخش دوم: مبانیِ نظریۀ مشروطه‌خواهی، تهران، مینویِ خرد.
ططری، علی (۱۳۸۹). سندی نویافته از دهخدا، نامۀ بهارستان، دورۀ ۲، سال ۲، شمارۀ ۷، بهار، صص ۵۷۷-۵۸۰.
طولابی، توران (۱۳۹۵). سروش استانبول: پیش درآمدی بر روزنامه‌نگاری ملی‌گرایانه و تجدّدخواه، پژوهش‌های ایران‌شناسی، سال ۶، شمارۀ ۲، پاییز و زمستان، صص ۷۹-۱۱۴.
عابدی، کامیار (۱۳۷۹). صوراسرافیل و علی‌اکبر دهخدا، یک بررسی تاریخی و ادبی، تهران، دانشگاه تهران.
عامری گلستانی، حامد (۱۳۸۳). تعامل اندیشه گران ایرانی با بنیادهای مدرنیتۀ اروپا در اواخر قاجاریه ۱۲۶۳-۱۳۳۴ قمری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا.
عبدی، صلاح‌الدین و شهلا زمانی (۱۳۸۹). طنز پردازی در مقالات «تنکیت و تبکیت» عبدالله نعیم و «چرند و پرند» دهخدا، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورۀ ۱، شمارۀ ۳، پاییز، صص ۱۰۹-۱۳۲.
علی‌اکبر دهخدا (۱۳۸۷). ضمیمۀ نامۀ فرهنگستان، شمارۀ ۳۵، زمستان.
عنایت، محمود (۱۳۶۹). دهخدا و طنز سیاسی، کِلک، شمارۀ ۷، مهر، صص ۱۹-۳۱.
فروغی، محمدعلی (۱۳۸۲). حقوق اساسی یعنی آداب مشروطیت دول، در: ریشه‌های تجدد، تألیف، پژوهش و گردآوری از چنگیز پهلوان، تهران، قطره.
کامشاد، حسن (۱۳۸۴). پایه‌گذاران نثر جدید فارسی، تهران، نشرِ نی.
گلبن، محمد (۱۳۸۴). آخرین گفتگوی زنده‌یاد دهخدا، بخارا، شمارۀ ۴۷، بهمن و اسفند، صص ۱۱۶-۱۲۱.
گنجی، مریم (۱۳۹۷). رئیس جمهوری ناکام/جایگاه سیاسی علی‌اکبر دهخدا، در: سایت دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی به آدرس https://cgie.org.ir، تاریخ مطلب ۲۵/۱۲/۹۷، تاریخ بازدید ۴/۵/۱۳۹۸.
مالکی، هرمز (۱۳۷۲). یاد آر زِ شمع مرده، یاد آر! (به‌مناسبت سی‌وهشتمین سالگرد درگذشت شادروان علی‌اکبر دهخدا)، ادبستان فرهنگ و هنر، شمارۀ ۵۱، اسفند، صص ۲۴-۳۱.
مرادی‌کوچکی، مریم و فتح‌اللّه اسماعیلی (۱۳۸۲). معرفی و شناخت علی‌اکبر دهخدا. تهران، قطره
مستوفی، عبدالله (بی‌تا). شرح زندگانی من، ۴ جلد، تهران، کتابفروسی زوّار.
معین، محمد (۱۳۹۳). کشف/نوشتاری از دکتر محمد معین ـ ۲ ترجمه احوال دهخدا، روزنامۀ اطلاعات، چهارشنبه، ۱۳ اسفند.
موثقی، احمد (۱۳۸۷). دین، جامعه و دولت در ایران، تهران، انتشارات موسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
نظری، علی‌اشرف (۱۳۸۶). هویت مدرن و ظهور گفتمان مشروطیت در ایران، مطالعات ملی، شمارۀ ۳۲، زمستان، صص ۲۹-۵۴.
نورانی وصال، عبدالوهاب (۱۳۴۸). سخنی چند دربارۀ شعر معاصر، در: سه گفتار در مورد فرهنگ ایران، شیراز، دانشگاه پهلوی.
یاحقّی، محمدجعفر (۱۳۷۸). جویبار لحظه‌ها، تهران، انتشاراتِ جامی.
یزدانی، سهراب (۱۳۸۲). سیاست در «چرند و پرند» دهخدا، تاریخ (دانشگاه تهران)، شمارۀ ۴، بهار، صص ۲۰۷-۲۴۳.
یزدانی، سهراب (۱۳۸۷). دهخدا تا سه گام تا محافظه‌کاری، بررسی روزنامۀ صوراسرافیل چاپ سوییس در گفت‌وگو با دکتر سهراب یزدانی، یاد، شمارۀ ۸۷، صص ۵۸-۱۰۲.
یعقوبی، رضا (۱۳۷۷). زندگی‌نامۀ علامه علی‌اکبر دهخدا با تأکید بر جنبه‌های سیاسی آن، تهران، زهد.