Social characteristics of clerics in the Safavid period (1501-1722)

Author

Assistant Professor of the History Department of Jiroft University; Jiroft, Iran. E-mail: mehdi.dh82@yahoo.com

Abstract

Clerics played a pivotal role and influence in the educational, socio -governmental structure of the Safavid era. Therefore, in order to understand the social status of clerics, it is necessary to survey and specify general educational process and their diverse social ties. Hence, in the present research as for to the trend of historical sources the investigator set out to response this question: What educational, personality and professional process in Safavid Iran determined the social characteristics of clerics? To answer this question, the present study uses the method of historical research and classification of effective social trends in the Safavid period to analyze and interpret these characteristics and their effects on the situation of clerics. Due to lack of coherent research on the social characteristics of clerics in the Safavid era, the findings suggest that the interest of different classes of society and the Safavid rule to educational and cultural affairs had developed and increased educational training which in turn led to elevate the position and effective role of different clerics in various fields of social life during the Safavid era. In addition, society acceptance depended on personal and behavioral considerations such as the scientific and moral reputation of the clerics and finally, all these factors promoted the legitimacy of the Safavid dynasty.

Keywords

Main Subjects


  • افندی، عبدالله بن عیسی بیگ (1390 ش)، ریاض العلماء و حیاض الفضلا، ترجمه محمدباقر ساعدی، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
  • افوشته ای، محمود بن هدایت‌الله (1373 ش)، نقاوه الاثار فی ذکر الاخیار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • اولئاریوس، آدام (1363 ش)، سفرنامه، ترجمه احمد به تور تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
  • آذر بیگدلی، لطفعلی‌بیگ (1378 ش)، آتشکده، تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
  • آنندرام، رأی رایان (1395 ش)، مرآت الاصطلاح، تصحیح چند شکهیر، حمیدرضا قلیچ‌خانی، هومن یوسف دهی، تهران: سخن.
  • بابایی، سوسن و همکاران (1393 ش)، غلامان خاصه، ترجمه حسن افشار، چ دوم، تهران: مرکز.
  • بدلیسی، شرف خان (1377 ش)، شرفنامه، تهران: اساطیر.
  • بکری، محمد معصوم (1382 ش)، تاریخ سند معروف به تاریخ معصومی، به‌انضمام مقدمه و حواشی و تعلیقات و فارس، تهران: اساطیر.
  • بوسه، هربرت (1367 ش)، پژوهشی در تشکیلات دیوان اسلامی، ترجمه غلامرضا ورهرام، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • ترکمان، اسکندر بیگ (1382 ش)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، تهران: امیرکبیر.
  • تهرانی، آقا فاضل (1355 ق)، الذریعه الی تصانیف الشیعه، نجف: مطبعه الغری.
  • جملی کارری، جووانی فرانچسکو (1348)، سفرنامه، تبریز: اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
  • جنابدی، میرزا بیگ (1378 ش)، روضه الصفویه، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • حزین، محمدعلی (1334 ش)، تذکره، اصفهان: تأیید.
  • خاتون‌آبادی، سید عبدالحسین حسینی (1352 ش)، وقایع السنین و الاعوام، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
  • خسروی، محمدعلی (1395 ش)، اصفهان آیینه وقف و هنر، تهران: اطلاعات.
  • خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین حسینی (1333 ش)، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، 4 ج، تهران: خیام.
  • خوشگو، بندر بن داس (1390 ش)، سفینه، تهران: مجلس شورای اسلامی، موزه و مرکز اسناد.
  • دلاواله، پیترو (1384 ش)، سفرنامه، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
  • روملو، حسن بیگ (1357 ش)، احسن التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: بابک.
  • ریولا جوردی آبی صعب (1397 ش)، تغییر مذهب در ایران، دین و حکومت امپراتوری صفویه، ترجمه رفعت خواجه یار، تهران: تمدن علمی.
  • سام میرزا (1314 ش)، تحفه سامی، تصحیح وحید دستگردی، تهران: ارمغان.
  • سانسون، پیر (1346 ش)، سفرنامه، ترجمه تقی تفضلی، تهران: ابن‌سینا.
  • سیدی، علی رئیس (1355 ش)، مرآة الممالک، سفرنامه به خلیج‌فارس، هند، ماوراءالنهر و ایران، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • شاردن، ژان (1372 ش)، سفرنامه، ترجمه اقبال یغمایی، تهران: توس.
  • شاملو، ولی قلی بن داوود قلی (1374 ش)، قصص الخاقانی، 2 ج، تصحیح سید حسن سادات ناصری، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • شهیدی، حمیده (1397 ش)، فرمان‌های آستان قدس رضوی در دوره صفویه، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
  • فلور، ویلم (1388 ش)، نظام قضائی عصر صفوی، ترجمه حسن زندیه، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • قزوینی، ابوالحسن (1367 ش)، فواید الصفویه، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • قمی، قاضی احمد بن شرف‌الدین الحسین الحسینی (1383 ش)، خلاصه التواریخ، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
  • کرمانشاهی، آقا احمد (1373 ش)، مرآت الاحوال جهان‌نما، 2 ج، قم: انصاریان.
  • متی، رودلف (1393 ش)، ایران در بحران: زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.
  • متی، رودلف، (1399 ش)، تفریحات ایرانیان، مسکرات و مخدرات از صفویه تا قاجاریه، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: نامک.
  • مرعشی صفوی، میرزا محمد خلیل (1362 ش)، مجمع التواریخ، تهران: کتابخانه طهوری و سنایی.
  • مستوفی بافقی، محمد مفید (1385 ش)، جامع مفیدی، تهران: اساطیر.
  • منشی قزوینی، بوداق (1378 ش)، جواهر الأخبار، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
  • مهدوی، مصلح‌الدین (1386 ش)، اصفهان دار العلم شرق (مدارس دینی اصفهان)، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری.
  • میرزا رفیعا، محمدرفیع بن حسن (1385 ش)، دستور الملوک، تصحیح محمداسماعیل مارچینکوفسکی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه.
  • میرزا سمیعا، محمد سمیع (1378 ش)، تذکره الملوک، به کوشش سیدمحمد دبیر سیاقی، تهران: امیرکبیر.
  • ناجی، محمد یوسف (1387 ش)، رساله در پادشاهی صفوی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
  • نصرآبادی، میرزا محمدطاهر، (1317 ش)، تذکره، تهران: ارمغان.
  • نوایی، عبدالحسین (1360 ش)، اسناد و مکاتبات سیاسی ایران، شاه صفوی تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
  • نوایی، عبدالحسین (1363 ش)، اسناد و مکاتبات سیاسی ایران، شاه‌سلطان‌حسین، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگ.
  • واله قزوینی، محمد یوسف (1372 ش)، خلد برین، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • واله‌داغستانی، علی‌قلی بن محمدعلی (1384 ش)، تذکره ریاض الشعرا، تصحیح محسن ناجی نصرآبادی، 1317: 4 ج، تهران: اساطیر.
  • وحید قزوینی، میرزا محمد طاهر (1383 ش)، تاریخ جهان‌آرای عباسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • هاشم میرزا (1379 ش)، زبور آل داوود، تهران: میراث مکتوب.

مقالات

  • احمدی، نزهت، بخشی استاد، موسی‌الرضا (1392 ش)، «تأثیر علمی مدارس در عصر صفوی»، تاریخ اسلام، س 3، ش 11، بهار، ص 7-27.
  • آیینه وند، صادق و همکاران (1389 ش)، «تحول‌های دینی عصر صفویه و نقش عالمان عاملی: مطالعه موردی محقق کرکی و شهید ثانی»، جستارهای تاریخی، ش 2، صص 1-18.
  • بخشی استاد، موسی‌الرضا (1396 ش)، «تحلیلی بر اجازه‌نامه‌ها و کارکردهای آن در عصر صفوی»، شیعه‌شناسی، س 15، ش 55، بهار، ص 135-158.
  • بیانی، خانبابا (1319 ش)، «روش آموزش در دوره صفویه»، آموزش‌وپرورش، سال دهم، ش 1. صص 15-20.
  • ثواقب، جهانبخش و مروتی، فریده (1396 ش)، «سیره عملی عالمان شیعی در تعامل با مردم مطالعه موردی: شیخ بهایی»، پژوهشنامه تاریخ تشیع، ش 1، صص 55-74.
  • حسین زاده شانه چپ حسن (1388 ش)، «ترجمه کتب سیره و مناقب امامان در عصر صفوی»، پژوهش‌های تاریخی، دانشگاه اصفهان، شماره 2، صص 35-48.
  • صدرایی خویی، علی (1392 ش)، «کتاب اجازات سید حسین کرکی اولین کتاب اجازات شیعی»، کتاب شیعه، قم: مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، ش 7، صص 169-190.
  • فاطمه سرخیل (1388 ش)، «وضعیت علمی قم در عصر صفویه»، فرهنگ پژوهش، س اول، شماره پنجم، زمستان، ص 69-78.
  • گلشنی، عبدالکریم (1349 ش)، «تشکیلات آموزشی ایران در دوره صفویه»، خرد و کوشش، ش 8، صص 667-676.
  • موسوی خو، سیدمحمد و مهمان‌نواز، محمود (1397 ش)، «دستاوردهای نظام آموزش امامیه در عصر صفوی»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال نهم، ش 33، صص 7-32.
  • نصیری، عزت‌الله و امینه، حمیدرضا (1389 ش)، «نقش علما و دانشمندان عصر صفوی در گسترش فرهنگ شیعه»، مسکویه، س 5، ش 12، صص 165-182.
  •  
  • Abisaab, Rula Jurdi, (2015), Peasant Uprisings in Astarabad: the Siyāh Pūshān (wearers of black), the Sayyids, and the Safavid State, Iranian Studies, 8-22.