تجلی حماسه ی عاشورا در نقاشی های قهوه خانه ایدوره ی قاجار

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر دانشگاه هنر اصفهان و مربی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 دانشیار گروه پژوهش هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان

4 استادیار گروه پژوهش هنر دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

قیام امام حسین (ع) یکی از وقایع بسیار مهم در تاریخ اسلام است. این واقعه که یکی از حوادث محوری تاریخ تشیع می باشد تأثیرات عمیقی بر فرهنگ ایران داشته است؛ از جمله ادبیات و هنر که نشانه های آن به ویژه درهنر نقاشی قهوه خانه ای ظهور کرده است. هدف این پژوهش یافتن تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم حماسه عاشورا در خلق نقاشی های قهوه خانه ای است. امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) و همراهان آنها بعنوان نماد انسان های مؤمن حقیقی و شهادت طلب در این تابلو ها به تصویر کشیده شده اند و در مقابل، لشکریان اعداء به عنوان عناصر ضد اخلاق و اسلام معرفی شده اند. چنین نقاشی هایی از قداست مذهبی و معنوی برخوردار بوده و بر اساس فرهنگ عاشورایی تولید شده اند.  روش تحقیق توصیفی-تفسیری است و بر اساس مطالعه کتابخانه ای و مشاهدات مستقیم و غیر مستقیم آثار نقاشی صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


منابع
آژند، یعقوب. (1381)، از کارگاه تا دانشگاه تهران، انتشارات دانشگاه، تهران.
افشاری، مرتضی. (1386)، خیالی نگاری، پایه گذار شمایل نگاری به مفهوم امروزین، کتاب ماه هنر، شماره 108، تهران.
پاکباز، رویین. ( 1383)، نقاشی ایران از دیروز تا امروز ، چاپ سوم، تهران، زرین سیمین.
جعفریان، رسول. (1381)، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه (ع)، ، چاپ پنجم، انتشارات انصاریان، قم.
چیت سازان، امیر حسین و رحیمی، محمد. (1391)، تأثیر سیاست در هنر پیکره نگاری دوره ی قاجار، مطالعات ایرانی، شماره 21.
چلکووسکی، پیترجی. (1389)، تعزیه آیین و نمایش در ایران، ترجمه داوود حاتمی، چاپ دوم،  سمت، قم.
چلیپا، کاظم، رجبی، علی. (1385)، حسن اسمعیل زاده،  نقاشی مکتب قهوه خانه ای، چاپ اول، چاپ نشر نظر، تهران.
خبری، محمد علی و انصاری، مجتبی. (1384)، جایگاه قهوه خانه در هنر ایران، دو فصلنامه ی مطالعات هنر اسلامی، شماره 2، تهران.
 
 
 
خان سالار، زهرا. (1386)، تصویر نگاری در هنر عامیانه، فصلنامه و فرهنگ مردم، سال پنجم، شماره21و22، تهران.
ساریخانی، مجید.  (1384)، نقاشی قهوه خانه ای در دوره ی قاجار، وقف میراث جاویدان، شماره 50، تهران.
شایسته فر، مهناز. (1389)، حضور واقعه ی عاشورا در نگارگری صفوی و قاجار، کتاب ماه هنر، شماره 15، تهران.
                      (1386)، حضور واقعه ی عاشورا در نقاشی دوران قاجار، فصلنامه ی نگره، شماره 5، سال سوم، تهران.
عسکری، فاطمه و اقبالی، پرویز.  (1391)، تأثیر نقاشی قهوه خانه ای در ساختار اعلان های عاشورایی، جلوه ی هنر، شماره7، تهران.
فلور، ویلم. (1381)، نقاشی و نقاشان دوره ی قاجار، ترجمه یعقوب آژند، انتشارات ایل شاهسون بغدادی، تهران.
قاضی زاده، خشایار. ( 1385)، ویژگی های شمایل حضرت ابوالفضل العباس (ع) در آثار نقاشی قهوه خانه ای، فصلنامه تحلیلی ـ پژوهشی، دانشکده ی هنر، دانشگاه شاهد، سال دوم، شماره 2و3، تهران.
قمی، عباس. (1379)، مفاتیح الجنان، دعای ندبه، ترجمه موسوی کلانتری دامغانی، ناشر فاطمه الزهرا (ص)، قم.
میر مصطفی، حسین.  (1387)، نقاشی در قهوه خانه، سیمای کوثر، تهران.
مطهری، مرتضی.  (1375)، حماسه ی حسینی، جلد دوم، چاپ بیست و دوم، انتشارات صدرا، تهران.
محمدزاده، مهدی. (1386)، نشان های مصور و تقدیس قدرت در عصر قاجار، گلستان هنر، شماره 8، تهران.
نصیری، علی.  (1380)، نقش عاشورا در بازسازی مفاهیم دینی، مجله نقد هنر، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ی اسلامی، پائیز و زمستان، شماره 21، تهران.
نجم، سهیلا. (1390)، هنر نقالی در ایران، چاپ اول، فرهنگستان هنر، تهران.