چالش های دستگاه دیپلماسی عثمانی در ایران طی جنگ جهانی اول (با تاکید بر گزارش‌های عاصم بیگ سفیر عثمانی در تهران)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هئیت علمی دانشگاه جیرفت کرمان

2 گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22111/jhr.2025.49463.3711

چکیده

در طول جنگ جهانی اول، دولت عثمانی سعی کرد سیاستی فعال را در ایران پیش بگیرد. وظیفه اصلی دستگاه دیپلماسی عثمانی، ترغیب مقامات ایرانی به پیوستن به اتحاد نظامی با عثمانی، خنثی‌سازی نفوذ روسیه در آذربایجان و حمایت از اهداف نظامی عثمانی در افغانستان و هند بود. برای تحقق این اهداف، مصطفی عاصم بیگ دیپلمات برجسته ترک به عنوان سفیر جدید در تهران معرفی شد. عاصم بیگ و همکارانش بر سیاست نرم و نفوذ در میان رهبران مشروطه‌خواه و طوایف غرب ایران تأکید داشتند. در مقابل، نظامیان عثمانی تحت رهبری رئوف بیگ، به‌دنبال پیاده‌سازی سیاست تهاجمی و استفاده از خشونت برای مقابله با تبلیغات متفقین بودند. این دو رویکرد متفاوت، چالشی اساسی میان دیپلمات‌ها و نظامیان عثمانی در ایران ایجاد کرد و به‌طور قابل‌توجهی بر سیاست‌های کلان عثمانی، از جمله طرح اتحاد تأثیر گذاشت. با وجود تلاش‌های عاصم بیگ، ایران از پیوستن به اتحاد با عثمانی خودداری کرد، طرح «جهاد اکبر» در ایران به اهداف خود نرسید و تلاش‌ها برای ایجاد سیاست‌های ضد روسی و انگلیسی در غرب و جنوب‌ غرب ایران ناکام ماند.

عاصم بیگ در مدت دو سال مأموریت خود در تهران، مکاتبات متعددی با مقامات عالی‌رتبه در استانبول و مقام‌های نظامی و سیاسی عثمانی و آلمانی انجام داد. این مقاله بر آن است تا با بررسی اسناد به‌جای‌مانده از عاصم بیگ در «آرشیو ترکیه»، از زاویه‌ دید منابع عثمانی، چالش‌های دیپلماتیک دولت عثمانی در ایران را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات



مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 26 فروردین 1404
  • تاریخ دریافت: 11 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 22 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 26 فروردین 1404