ظهور فرقه حروفیه و تأثیرات فکری و سیاسی آن در اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

فضل الله نعیمی استرآبادی در قرن هشتم هجری آیینی را پی نهاد که هر چند از اندیشه های فرق دیگر متأثر بود، به نوبه خود در شکل گیری اندیشه­ها و جریان های دیگر اثرگذار گردید. افکار و اندیشه­های حروفیه مورد توجه شخصیت های سیاسی و علمی روزگار خود و جریان های سیاسی و فکری دوران پس از خود واقع شد. اصفهان از جمله شهرهایی بود که از موقع مطرح شدن اندیشه های فضل الله نعیمی بستر مناسبی جهت رشد و نشر اندیشه های حروفیه گردید. حروفیه در این شهر توانست هم به لحاظ علمی مورد توجه اهل زمانه قرار گیرد و هم تأثیرگذار در جریان های فکری پس از دوران تیموری واقع شود. به لحاظ سیاسی نیز توانست در حرکت های سیاسی داخل و خارج از حوزه های جغرافیایی ایران تأثیرگذار گردد. این مقاله ضمن مطالعه موردی حضور حروفیه در اصفهان، به بررسی تأثیرات فکری و سیاسی آنان در تاریخ ایران می پردازد.

کلیدواژه‌ها


ابن بطوطه (1359ش.) سفرنامه. ترجمه محمد علی موحد. جلد 1. تهران:  بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
آژند، یعقوب (1369ش.) حروفیه در تاریخ. نشر نی. چاپ اول. تهران.
اقبال، عباس (1324 ش.) بابارکن الدین وقبراو. مجله یادگار. ش4.
براون، ادوارد (1385ش.) نوشته های حروفیان. ترجمه عطاء الله حسنی. فرهنگ ایران زمین. ج 26. تهران: انتشارات سخن.
                (1357ش.) تاریخ ادبی ایران. ترجمه علی اصغر حکمت. جلد سوم. تهران: انتشارات امیر کبیر.
تربیت، محمد علی (1314ش.) دانشمندان آذربایجان. تهران: مطبعه مجلس.
ترکه اصفهانی، صائن الدین (1351ش.) چهارده رساله. مقدمه سید حسین نصر. به تصحیح سید علی موسوی و سید ابراهیم دیباجی. ناشر شریف رضایی. چاپ اول.  تهران.
حافظ ابرو (1380ش.) زبدة التواریخ. جلد 2. به تصحیح سید کمال حاج سید جوادی.  تهران:  انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خواندمیر(1353ش.) حبیب السیر. جلد 3. تهران: انتشارات خیام.
دهخدا، علی اکبر(1377ش.) لغتنامه، ((مقاله صائن اصفهانی)). جلد 10 چاپ دوم.  تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رفیعی مهرآبادی، ابوالقاسم (1352ش.) آثار ملی اصفهان. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
رو ملو، حسن (1349ش.) احسن التواریخ. به اهتمام عبدالحسین نوایی. جلد 1. تهران:  بنگاه ترجمه و نشرکتاب.
ریتر، هلموت (1385ش.) ((آغاز فرقه حروفیه)). ترجمه دکتر حشمت مؤید. جلد دهم. فرهنگ ایران زمین. تهران: انتشارات سخن.
زرین کوب، عبدالحسین (1362ش.) دنباله جستجو در تصوف ایران. تهران: انتشارات امیر کبیر.
سمر قندی، عبدالرزاق (1353ش.) مطلع سعدبن ومجمع بحرین.  به تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران.
 
فصیحی خوافی (1349ش.) مجمل فصیحی. به تصحیح محمود فرخ. جلد سوم. مشهد.
کامل الشیبی، مصطفی (1359 ش.) تشیع و تصوف. ترجمه: علیرضا ذکاوتی قراگوزلو. تهران: انتشارات امیر کبیر.
کتبی، محمود (1364ش.) تاریخ آل مظفر. به اهتمام عبدالحسین نوایی. تهران: انتشارات امیر کبیر.
کیا، صادق (1340ش.) واژه نامه گرگانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گولپینارلی، عبدالباقی (1376 ش.)  فهرست متون حروفیه. چاپ اول. تهران: انتشارات بدر.
مستوفی، حمدالله (1913م.) نزهة‌‌‌‌ القلوب. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: کتابخانه طهوری.
ملک الشعرای بهار ‌(1349ش.) سبک شناسی. جلد 3. تهران: کتابهای پرستو.
موسوی بجنوردی، کاظم (1373 ش.) دایرة  المعارف بزرگ اسلامی. جلد دهم. تهران.
میر جعفری، حسین (1378ش.) ((یورش های شاهرخ تیموری به اصفهان)). فصلنامه فرهنگ اصفهان. شماره 13.
نصر، سید حسین (1383ش.) سنت عقلانی اسلامی در ایران. چاپ اول. تهران: انتشارات قصیده سرا.
هنر فر، لطف الله (1350ش.) گنجینه آثار تاریخی اصفهان. اصفهان: انتشارات ثقفی.
یزدی، شرف الدین علی (1336ش.) ظفر نامه. جلد1. تهران.