نقش قدرتهای خارج از مازندران درچالش های سیاسی این منطقه ازظهورتیمورتا روی کارآمدن صفویان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه تاریخ دانشگاه فردوسی

2 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

مازندران شاهد منازعات داخلی شدیدی میان مدعیان قدرت در قرن نهم هجری بود. از آنجاکه این مدعیان، برای رسیدن به اهدافشان، حتی حاضر به دراز نمودن دست یاری به سوی حکومت های خارج از منطقه و اظهار فرمانبرداری نسبت به آنان بودند. این حکومت ها  نیز توانستند با حمایت از یکی از طرفین منازعه، موجب گسترش نفوذشان در منطقه مذکور شده و از این طریق توانستند به اهداف سیاسی و اقتصادی موردنظر خود دست یابند. چنانکه در پنج چالش سیاسی بزرگ مازندران در دوره زمانی مورد نظر، قدرت های خارج از این منطقه نقش بسیار مهمی ایفا نمودند. به عبارت بهتر، مازندران در این دوره زمانی به عنوان یکی از مناطق برجسته و مهم، مورد منازعه جدی حکومت های وقت؛ یعنی تیموریان، قراقویونلو، کیائیان گیلان و آق قویونلو به شمار می آمد.
در این مقاله سعی شده تا با معرفی این قدرت های خارجی هدف آنان را از دخالت در امور مازندران هر چه بیشتر تبیین نماید و با بررسی تاریخ مازندران1 از ظهور تیمور در ایران تا تاسیس سلسله صفوی (907-790) به این پرسش ها پاسخ داده شود:     
1- نقش مدعیان داخلی مازندران، در گسترش نفوذ نیروهای خارج از مرکز بر این منطقه در قرن نهم چگونه بود؟

کلیدواژه‌ها


حافظ ابرو، شهاب الدین عبدالله (1380) زبده التواریخ. تصحیح: کمال حاج سیدجوادی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
خواندمیر، غیاث الدین (1353) حبیب السیر فی الاخبار افراد بشر. زیرنظر: محمد دبیر سیاقی. تهران: خیام.
                            (1378) مکارم الاخلاق. تصحیح: محمداکبرعشیق. تهران: میراث مکتوب.
خنجی اصفهانی، فضل الله بن روز بهان (1382) عالم آرای امینی. تصحیح: محمداکبرعشیق. تهران: میراث مکتوب.                                                                 
رابینو،ه.ل (1936م) سلسله مرعشیه در مازندران. ترجمه: ضیاء دهشیری. ‍‍ژورنال آسیایی. بی جا.
روملو، حسن بیگ (1384) احسن التواریخ. به اهتمام: عبدالحسین نوایی. تهران: اساطیر.                                                                                   
سمرقندی، کمال الدین عبدالرزاق (1383) مطلع سعدین و مجمع بحرین. به اهتمام: عبدالحسین نوایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.             
شامی، نظام الدین (1363) ظفرنامه. بامقدمه و کوشش: پناهی سمنانی. تهران: بامداد.
شوشتری، نورالله (1354) مجالس المومنین. جلد2. تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
طهرانی، ابوبکر (1356) تاریخ دیاربکریه. تصحیح: نجاتی لوغال و فاروق سومر. بی جا: کتابخانه طهوری.
گیلانی، شیخعلی (1352) تاریخ مازندران. تصحیح و تحشیه: منوچهرستوده. تهران: بنیاد فرهنگ.                                                                                  
قزوینی، یحیی (1386) لبّ التّواریخ. تصحیح: هاشم محدث. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
لاهیجی، علی بن شمس الدین (1352) تاریخ خانی؛ تصحیح و تحشیه: منوچهر ستوده. تهران: بنیاد فرهنگ.                                                          
مرعشی، میرتیمور (1364) تاریخ خاندان مرعشی مازندران. تصحیح و تحشیه:منوچهر ستوده. تهران: اطلاعات.                                                              
مرعشی، ظهیرالدین (1361) تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. کوشش: محمدحسین تسبیحی. بی جا: انتشارات شرق.
مرعشی، ظهیرالدین (1361) تاریخ گیلان و دیلمستان. تصحیح و تحشیه: منوچهر ستوده. تهران: اطلاعات.                                                             
میرخواند، محمدبن خاوندشاه (1339) روضه الصفا فی سیره الانبیا و الملوک و الخلفا. تصحیح: جمشید کیانفر. تهران: انتشارات اساطیر.                        
نطنزی، معین الدین  (1336) منتخب التواریخ معینی. تصحیح: ژان اوبن. تهران:کتابفروشی خیام.                                            
نوایی، عبدالحسین (1370) اسناد و مکاتبات تاریخی ایران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
هاشم میرزا؛ زبورآل داود (1379) تصحیح: عبدالحسین نوایی. تهران: میراث مکتوب.
یزدی، شرف الدین علی (1337) ظفرنامه. تصحیح: محمدعباسی. تهران: امیرکبیر.