روابط پارسیان هند با زرتشتیان یزد در عهد ناصری

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه دانشگاه یزد

چکیده

هجوم تیمور و تشدید مصائب زرتشتیان در خراسان و حوزۀ شمالی ایران، نخبگان روحانی  این اقلّیت را بر آن داشت تا به مناطق امن­تری چون یزد و کرمان پناه آورند. از این­رو با اسکان موبدان در روستاهای تُرکآباد و شریف­آباد یزد، این خطه نه تنها به مهم­ترین کانون زرتشتی­گری ایران ارتقا یافت که مرجعی برای پارسیان هند جهت کسب اطلاعات دینی گردید. تداوم این روابط فرهنگی باعث شد تا در سدۀ  نوزدهم میلادی که پارسیان در سایۀ مناسبات مطلوب با دولتمردان انگلیسی حاکم بر هند و بهره­گیری از رهاوردهای فکری غرب برجستگی یافته بودند، با ایجاد «انجمن اکابر پارسیان هند» در صدد یاری به هم کیشان خود در ایران برآیند. موضوعی که با عزیمت مانکجی به ایران در عهد ناصری و اقدامات گستردۀ وی در  لغو جزیه، انجام  اصلاحات درون­ساختاری، ایجاد مدارس نوین و تلاش در کاهش فشارهای اجتماعی برهم­کیشان، فصل نوینی را در حیات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زرتشتیان یزد رقم زد. بر این مبنا، پژوهش حاضر می­کوشد تا به شیوۀ تحلیل تاریخی گسترۀ این روابط را در چارچوب کارکرد نمایندگان انجمن پارسیان هند در عهد ناصری به بحث و بررسی گذارد.

کلیدواژه‌ها


اسناد و مکتوبات و گزارشات مانکجی هاتریا (چاپ سنگی). تهران: کتابخانه اردشیر یگانگی.
اشیدری، جهانگیر(1341) تاریخچه مهاجرت پارسیان به هندوستان، هوخت. دوره 13، شماره 4،صص25ـ27.
                    (1341) امیر کبیر و اقلیت های مذهبی و زرتشتیان. هوخت. دوره 13، شماره 10، صص26ـ30.
                    (1353) برگی از تاریخ گذشته پارسیان. هوخت. دوره 25، شماره 7،صص25ـ27.
                    (1383) گوشه‌ای از تاریخ و فرهنگ زرتشتیان شریف‌آباد(اردکان). تهیه و تنظیم ماهیار اردشیری. تهران: انجمن زرتشتیان شریف‌آباد اردکان مقیم مرکز(اشا).
                   (2535) تاریخ پهلوی و زرتشتیان. جلد 1. تهران: هوخت.
امیدیانی، حسین (1372) گاهنبار در ایران باستان. وقف، سال1، شماره 3، صص46ـ51.
اصطخری، ابواسحق ابراهیم(1373) مسالک و ممالک. ترجمه محمدبن‌اسعدبن‌عبدالله تستری. به-کوشش ایرج افشار. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
افشار، ایرج (1374) یادگارهای یزد. جلد2. یزد: خانه کتاب و نیکو روش.
امینی، تورج (1380) اسنادی از زرتشتیان معاصر ایران(1338ـ1258ش). تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
آبادانی، فرهاد(1331) خبر رسیده از هندوستان. هوخت. دوره سوم. شماره 3. صص19ـ23.
                  (1345) تاریخ مهاجرت پارسیان به هند. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. سال 12. شماره 4. صص252ـ256.
آبادانی، فرهاد (1356) سهم پارسیان هندوستان در نگهداری فرهنگ ایران. هنر و مردم. شماره 181،دوره 16،صص55ـ64.
آدمیت، فریدون(1361) امیرکبیر و ایران. تهران: خوارزمی.
آذر گشسب، اردشیر(1352) مراسم مذهبی و آداب زرتشتیان. تهران: فروهر.
 
 
آواری، بورجور(1383) روابط پارسیان و انگلستان با زرتشتیان ایران. ترجمه حسین‌ بنی‌احمد. یادواره سه‌هزار سال فرهنگ زرتشتی. تهران: انجمن زرتشتیان تهران.
بالسارا،زال.اف(1338) پارسیان هند. ترجمه موبد فیروز آذرگشسب. هوخت. دوره20، شماره 9،صص25ـ28.
براون، ادوارد گرانویل(1344) یکسال در میان ایرانیان. ترجمه ذبیح‌الله منصوری. جلد2. تهران:کانون معرفت.
بویس، مری(1348) دیانت زرتشتی در دوران متأخر. دیانت زرتشتی. ترجمه فریدوم وهمن. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
             (1364) مانکجی لیمجی هاتریا در ایران. ترجمه هاشم رضی. چیستا. شماره 26، صص424ـ432.
پطروشفسکی، ایلیا پاولوویچ (1348) اسلام در ایران. ترجمه کریم کشاورز. تهران: پیام.
تشکری، علی‌اکبر(1392) یزد عصر صفوی. یزد: اندیشمندان یزد.
                  (1384) درآمدی بر شرایط اجتماعی و اقتصادی زرتشتیان یزد در دوران قاجاریه. فرهنگ،شماره 56، صص17ـ38.
جکسن، ابراهام و ویلیامز(1353) ایران در گذشته و حال. ترجمه منوچهر امیری. فریدون بدره‌ای. تهران: خوارزمی.
حدودالعالم الی‌المشرق‌من‌المغرب(1362) به‌کوشش منوچهر ستوده. تهران:کتابخانه طهوری.
روزنامه وقایع اتفاقیه نمره 432. پنج شنبه هشتم شهر شوال سال قوئی ئیل سنه 1275ق.
زارع، اردشیر(نسخه تایپی) خاطرات اردشیر زارع. جلد 1ـ2. تهران:کتابخانه اردشیر یگانگی.
سروشیان، سروش (1371) تاریخ زرتشتیان کرمان در این چند سده. جلد1. کرمان: جمشید سروش سروشیان.
                   (1335) فرهنگ بهدینان. به‌کوشش منوچهر ستوده. تهران: دانشگاه تهران.
سیرو، ماکسیم (1371)  آثار ایران. ترجمه ابوالحسن سروقد مقدم. جلد2ـ1. مشهد: آستان قدس رضوی.
سپهر، محمدتقی‌بن محمدعلی(1353) ناسخ‌التواریخ. جلد3. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
شهزادی، موبد (1345) تاریخ انجمن‌های زرتشتیان. هوخت. دوره17،شماره 3،صص51ـ53.
شهمردان، رشید (1331) موفقیّت دختر خردسال زرتشتی ایرانی در دیار بیگانه. هوخت. دوره سوم. شماره 1،صص11ـ18.
                  (1332) روانشاد کیخسرو جی خانصاحب بانی انجمن ناصری زرتشتیان یزد. هوخت. دوره4، شماره 3،صص7ـ10.
                  (1336ی) آتشگاههای زرتشتیان. بمبئی:سازمان جوانان زرتشتی بمبئی.
                  (1339) اوضاع فرهنگی پارسیان در پنج قرن گذشته. هوخت. دوره11، شماره 1، صص10ـ13.
                  (1354) صورت فرمان‌های جماعت در صندوق آهنی پنجایت در آتش ورهرام قدیم یزد. هوخت. دوره26، شماره 12، صص25ـ27.
                  (1361) تاریخ زرتشتیان پس از ساسانیان. تهران: راستی.
                  (1363) تاریخ زرتشتیان و فرزانگان زرتشتی. تهران: فروهر.
صدر، محمدباقر، پژوهشی در فقه اراضی موات،www.Rasekhoon.net.
لُب و خلاصه ریپورت انجمن ناصری زرتشتیان یزد(چاپ سنگی).
مانکجی، لیمجی هوشنگ پورهاتریا(1280ق) ترجمه اظهار سیاحت ایران. ترجمه باقر کرمانشاهی. بمبئی: طبع خانه بمبئی.
                                   (چاپ سنگی). رساله اظهاراحقاق الحق.
                                                (www.Farvahr.org).
مجلسی، محمدتقی(نسخه خطی) رساله جهادیه. قم:.کتابخانه مرعشی نجفی. شماره 9206.
ملکم، جان(1362) تاریخ ایران. ترجمه میرزا اسماعیل حیرت. به‌کوشش مرتضی سیفی قمی‌تفرشی و ابراهیم زندپور. جلد1. تهران: سیادلی.
وفاداری، خداد کیومرس(1350) تاریخچه دبستان خرمشاه. هوخت. دوره 22، شماره 19،صص19ـ21.
هنوی، جونس(1367) هجوم افغان و زوال دولت صفوی. ترجمه اسماعیل دولتشاهی. تهران: یزدان.
Boyce,Mary(1977).A persian stronghold of Zoroastrianism :oxford.
Deboo,Malcolmminoo,SethManeckjiLimjiHataria The Martin Luther King Zoroastrianism and The struggle for Zoroastrian civil rights in iran:www.zoroastrian.org.
Deed of settlement of Association formed for Purpose of Alleviating the Distrees and ameliorating the condition of the Zoroastrian in habitants of Persia (1865).Bomay:DufturAshkara press.
Edulgee,K.E,Migrantions to yazd and kerman.www.heritageinstitute .com
Faramjee,Dosabhoy(1858).The parsees their history ,Manners,Customs,andReligion:London:smith Elder and co.
Hodivala,s.h(1982).The correct Date of arrival:936A.c, mistreeZoroastrianism:An Ethnic perspective ,Bombay:Zoroastrian studies.
Irving,C(1988),crossroads of civilization :3000 Years of Persian History,London:Weidenfeld and Nicholson.
Karaka,Dosabhaiframji(1884).History of the  parsis,vol1:Machilian and co.
Lawson,Philip(1993).The East indiacompany,Longman.
Palsetia,jesse s(2001).The parsis of india ,preservation of identity in Bombay city:Brill.
www.Tebyan.net