سوء استفاده مالی دورۀ تیموری در منطقۀ جام (دورۀ وزارت خواجه غیاث‏الدین پیر احمد خوافی)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

2 کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

خواجه غیاث­الدین پیراحمد خوافی یکی از وزرای مشهور دورۀ تیموریان می­باشد که سی سال منصب وزارت را در دورۀ شاهرخ و جانشینانش برعهده داشت. اگرچه پیراحمد توانست در دورانِ طولانیِ وزارت خویش در دستگاه حکومتِ شاهرخ، مصدر و منشأ خدمات ارزنده­ای شود، امّا یکی از مسائلی که در خصوص روزگارِ وزارت وی مطرح شده، مسئلۀ سوءاستفاده‌های مالی است که در منطقة جام (تربت جام کنونی) اتفاق افتاده و پیراحمد هم به طور غیرمستقیم در مظان این اتهام قرار گرفته است. سؤالی که این مقاله حول محور آن شکل گرفته، این است که چگونه با وجودی که مؤرخین دورۀ تیموری سخنی از نقش پیراحمد خوافی در این سوءاستفادۀ مالی نگفته‌اند، اما وی همچنان از سوی برخی پژوهشگران در معرض این اتهام قرار گرفته است؟ این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای، سعی در روشن کردن این مسئله دارد که پیراحمد در سوءاستفادۀ مالی جام نقشی نداشته و اتهامی که به وی زده شده، بدون هیچ استدلالی مطرح شده و پایه و اساس درست و روشنی ندارد.

کلیدواژه‌ها


منابع
احراری رودی، عبدالکریم (1384) خواف درگذر تاریخ. تربت جام: شیخ الاسلام.
اسفرازی، معین الدین (1339-1338) روضات الجنات فی اوصاف مدینه ی هرات. تصحیح: سید محمد کاظم امام. ج1و2. تهران: دانشگاه تهران.
امیرخانی، غلامرضا (1383) تیموریان (از ایران چه می دانم؟) بی جا: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
اورعی قدیری، مریم و عبدالرحیم قنوات و دیگران (1391) «مناسبات وزیران و امیران در عصر تیموری»(الف) مطالعات اسلامی: تاریخ و فرهنگ، سال چهل و چهارم، شمارة پیاپی 89.
اورعی قدیری، مریم (1391) بررسی زندگانی سیاسی و فرهنگی خواجه غیاث الدین پیر احمد خواف(ب)، پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة الهیات دانشگاه فردوسی مشهد استاد راهنما: عبدالرحیم قنوات.
اوکین، برنارد (1386) معماری تیموری در خراسان. ترجمة: علی آخشینی. بی جا: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
حافظ ابرو، شهاب الدین عبدالله خوافی(1370) جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو. تصحیح و تعلیق: غلامرضا ورهام. تهران: اطلاعات.
حافظ ابرو، شهاب الدین عبدالله خوافی(1372) زبده التواریخ. مقدمه. تصحییح و تعلیقات: سید کمال حاج سید جوادی. تهران: فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خسروی، محمدرضا (1366) جغرافیای تاریخی ولایت زاوه. مشهد: آستان قدس رضوی.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین‌الحسینی (1333) تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر. ج3و4. تهران: کتابخانة خیام.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام‌الدین (1317) دستور الوزراء. با تصحیح و مقدمة: سعید نفیسی، تهران: اقبال.
خواوند شاه، میر محمدبن سید برهان الدین (میرخواند)(1339) تاریخ روضه الصفا. ج6. تهران: کتابفروشی خیام.
دستپاک، فاطمه (75-1374) خراسان در عهد شاهرخ تیموری. پایان نامة کارشناسی ارشد. استاد راهنما: ابوالفضل نبئی.
رویمر، هانس روبرت (1380) ایران در راه عصر جدید. ترجمة: آذر آهنچی. تهران: دانشگاه تهران.
رویمر، هانس روبرت (1387) جانشینان تیمور در کتاب تاریخ ایران دورة تیموریان (کمبریج)، ترجمة: یعقوب آژند. بی جا: بی نام.
زنگنه قاسم آبادی، ابراهیم (1370) تاریخ و رجال شرق خراسان. ج1. مشهد: خاطره.
سمرقندی، کمال‌الدین عبدالرزاق (1368ه ق) مطلع سعدین و مجمع بحرین. به تصحیح: محمد شفیع. ج1و2. پنجاب.
صفی، مولانا فخرالدین علی (1352) لطائف الطوائف، مقدمه، تصحییح و تحشیه و ترجمة اعلام به سعی و اهتمام: احمد گلچین معانی. تهران: شرکت نسبی اقبال و شرکاء.
عقیلی، سیف الدین حاجی بن نظام (1337) آثار الوزراء. تصحیح و تعلیق: میر جلال الدین حسینی ارموی. تهران: دانشگاه تهران.
فصیح خوافی، احمد بن جلال‌الدین محمد (1339) مجمل فصیحی. به تصحیح و تحشیة: محمود فرخ، ج3، مشهد: کتابفروشی باستان.
کاتب، احمد بن حسین بن علی (1345) تاریخ جدید یزد. به کوشش: ایرج افشار، بی جا: ابن سینا.
گلچین عارفی، مهدی (1387) خواجه غیاث الدین پیر احمد خوافی بانی مدرسة غیاثیة خرگرد. هنر و معماری: گلستان هنر: شمارة 13.
گلچین عارفی، مهدی (1388) قوام الدین شیرازی معمار افسانه. هنر و معماری: گلستان هنر، شمارة 16.
کلوزنر، کارلا (1363) دیوان سالاری در عهد سلجوقی. ترجمة: یعقوب آژند. تهران: امیر کبیر.
منز، بناتریس فوربز (1390) قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری. ترجمة: جواد عباسی. مشهد: دانشگاه فردوسی.
میرجعفری، حسین (1389) تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی ایران در دورة تیموریان و ترکمانان. تهران: سمت.
نظامی باخرزی، عبدالواسع (1371) مقامات جامی، مقدمه و تصحیح: نجیب مایل هروی. تهران: نی.
یزدی، تاج‌الدین حسن بن شهاب (1987م) جامع‌التواریخ حسنی. تصحیح حسین مدرسی طباطبایی و ایرج افشار. کراچی:  مؤسسۀ تحقیقات علوم آسیای میانه و غربی.
یوسف اهل، جلال الدین(1358) فرائد غیاثی. به کوشش: حشمت مؤید. ج2. بی جا: بنیاد فرهنگ ایران.