بررسی نقش خاندان دارستیان شیرازی در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عهد سلجوقی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه شیراز

2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلام

چکیده

اندکی پس از ظهور اسلام در ایران ، افرادی از خاندان های دیرینه سال و دبیر پیشه ایرانی ، در پرتو آگاهی بر فنون اداری و تسلط بر دو زبان عربی و فارسی و نیز موقعیت مطلوب اقتصادی  به مقامات عالیه درباری ودولتی تا حد مقام وزارت رسیده اند،خاندان دارستیان شیرازی یکی از همین دودمان های دیوان سالار است که سه تن از اعضای آن خاندان در سده های پنجم و ششم هجری به مناصب مهم دیوانی دست یافتند .ابوالفتح ابن دارست شیرازی به وزارت خلیفه عباسی القائم بامرلله رسید ،ابوطالب ابن دارست وزارت دو پادشاه سلجوقی و اتابکان سلغری را در کارنامه خود دارد و تاج الملک ابوالغنائم در دوران ملکشاه سلجوقی نامزد مقام وزارت گردید اما با مرگ ملکشاه و جنگ قدرت بین مدعیان سلطنت وی در مقام سابق خود باقی نماند و اندکی بعد کشته شد.
این مقاله در صدد است نخست با توصیفی مستند به شناختی جامع از این سه چهره دیوانسالار ایرانی برسد و با توجه به شرایط روزگار آنان رفتار سیاسی این شخصیت ها را مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


منابع
ابن اثیر، عزالدین (1385) تاریخ کامل. بر گردان حمید رضا آژیر، ج 14، بی جا: انتشارات اساطیر
__________(1351) تاریخ کامل. ترجمه علی هاشمی حائری،ج 16،بی جا :انتشارات کتب ایران
اقبال آشتیانی، عباس(1338)، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی. به کوشش محمد تقی پژوهش و یحیی  ذکاء، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
ابن جوزی،عبدالرحمان(1359)،المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم. ج8، حیدر آباد دکن:بمطعبه دایره المعارف العثمانیه یعاصمه
بنداری اصفهانی،فتح بن علی (1356)، تاریخ سلسله سلجوقی زبده النصره و نخبه العصر. ترجمه محمد حسین جلیلی ، بی جا: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
بیضاوی، ناصرالدین (1382)، نظام التواریخ. تصحیح میر هاشم محدث تهران: انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار یزدی
جنید شیرازی ، معین الدین ابوالقاسم(1328)،شدالازارفی حط الاوزارعن زوارالمزار.بتصحیح و تحشیه محمد قزوینی و عباس اقبال،تهران : چاپخانه مجلس
حسینی ،صدرالدین ابوالحسن(1380) ،زبده التواریخ :اخبار امرا و پادشاهان سلجوقی .مصحح متن عربی دکتر محمد نورالدین ،مترجم رمضان علی روح اللهی ،تهران: انتشارات ایل شاهسون بغدادی
خواند میر، غیاث الدین (1355)، دستورالوزرا. با تصحیح و مقدمه سعید نفیسی، تهران: انتشارات اقبال
______(1353)، حبیب السیرفی اخبار افرادالبشر. زیر نظر دکتر دبیر سیاقی، ج2، تهران: انتشارات کتابفروشی خیام
راوندی، محمد (1386)، راحه الصدور و آیه السرور در تاریخ آل سلجوق.  تصحیح محمد اقبال ، تهران: انتشارات اساطیر
زرکوب شیرازی، معین الدین (1350)، شیراز نامه. به کوشش دکتر اسماعیل واعظ جوادی، بی جا: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران
سعدی ،مصلح بن عبدالله (1361) . غزلیات سعدی .تصحیح حبیب یغمایی ، تهران :موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
صاحبی نخجوانی، هندوشاه (1357)، تجارب السلف. تصحیح عباس اقبال، تهران: ناشر کتابخانه طهوری
عقیلی، سیف الدین (1364)، آثار الوزرا. به تصحیح و تعلیق میر جلال الدین حسینی ارموی، تهران: انتشارات اطلاعات
قمی، نجم الدین (1363)،  تاریخ الوزرا. به کوشش محمد تقی دانش پژوه، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
لمبتون ،آن (1372).تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران.ترجمه یعقوب آژند، تهران نشر نی
مستوفی قزوینی، حمدالله(1339). تاریخ گزیده، باهتمام دکتر عبدالحسین نوائی، تهران: انتشارات امیرکبیر
مهراز، رحمت الله (1348). بزرگان شیراز، بی جا: انتشارات انجمن آثار ملی
معزی (1362). دیوان معزی، با مقدمه و تصحیح ناصر هیری، تهران: نشر مرزبان
میرخواند ، محمد(1339). روضه الصفافی سیره الانبیا والملوک والخلفا، ج4، بی جا: انتشارات کتابفروشی های مرکزی، خیام پیروز
منشی کرمانی،ناصر(1364)نسائم الاسحارمن لطائم الاخباردر تاریخ وزرا،به تصحیح و مقدمه و تعلیق میر جلال الدین حسینی ارموی«محدث» تهران انتشارات اطلاعات
نیشابوری، ظهیرالدین (1332). سلجوقنامه، تهران: نشریات گلاله خاور