نقش عَمّار بن یاسر در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام

نویسنده

دانشیار دانشگاه اصفهان

چکیده

عَمّار بن یاسر یکی از یاران رسول خدا (ص) بود که در دوران دعوت مخفیانة عصر بعثت اسلام آورد.  خانواده او از سوی اشراف مشرک  مکّه به سختی شکنجه می­شدند، بسانی که پدر و مادر وی در راه اسلام شهید شدند و خودش نیز چنان شکنجه می شد که هیچ یک از یاران رسول خدا (ص) به اندازة وی در راه اسلام شکنجه نشدند. عمّار در حیات خود ایمان و یقین کامل به خدای متعال داشت، آن گونه که رسول خدا (ص) وی را پیوسته همراه حق می­دانست. عَمّار شناختی عمیق از اسلام داشت و بصیرت و معرفت کامل وی سبب شده بود تا فتنه­ها را به خوبی بازشناسد و حقیقت را تبیین نماید و در فراز و نشیب حوادث مواضعی ثابت اتخاذ کند. به همین سبب در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی مکه و در تضعیف موقعیت مشرکان و گسترش اسلام در این شهر نقش مهمی داشت. عمار در دروه هجرت همواره مدافع اسلام و در تمامی غزوات شرکت فعال داشت. پس از رحلت رسول خدا(ص) وی در عصر سه خلیفه اول از اهل بیت حمایت کرد و از مخالفان بیعت با خلیفه اول بود. وی در روزگار خلیفه دوم مدتی استاندار کوفه بود و در دوره عثمان جزو معترضان به شیوه حکمرانی وی بود و از سوی وی شکنجه شد. عمار در روزگار خلافت امام علی(ع) جزو حامیان سرسخت آن حضرت بود و در جنگ جمل و صفین از وی حمایت کرد و در این راه به شهادت رسید. بدین سان عمار در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام تاثیر فراوان داشت روش تحقیق در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی و روش جمع­آوری مطالب به صورت کتابخانه­ای با استفاده از منابع درجه اول تاریخ ­نگاری اسلامی است. فرضیة مقاله آن است که عمّار بن یاسر در    دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام  وتثبیت موقعیت و نظریه امامت الهی اهل بیت تأثیر فراوان داشت.

کلیدواژه‌ها


منابع
قرآن مجید
ابن اثیر. (بی تا)، اُسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
 ابن ابی الحدید، (1385ش)، شرح نهج البلاغة، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن اعثم کوفی. (1406هـ)، الفتوح، بیروت: دار الکتب العلمیة.
 ابن بکّار، زبیر. (1972م )، الأخبار الموفقیات، تحقیق سامی مکی العانی، بغداد: مطبعة العانی.
ابن سعد، محمد. (بی تا)، الطبقات الکبری، بیروت: دار الفکر.
ابن هشام، عبدالملک. (1375ش)، السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السّقا و دیگران، بیروت: دارالمعرفة.
بلاذری، یحیی بن جابر. (1394هـ)، أنساب الأشراف، تحقیق محمدباقر محمودی، الجزء الثانی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
(1400هـ)، أنساب الأشراف، تحقیق احسان عباس، القسم الرابع، بیروت: دار النشر شتاینر.
دینوری، ابوحنیفه. (1364 ش)، الأخبار الطّوال، ترجمة محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
دولابی، محمد بن أحمد.(1421 هـ)، الکنی والأسماء، تحقیق أبو قتیبة نظر محمد الفاریابی، ط 1. بیروت:  دار ابن حزم.
 صدوق، محمد بن بابویه. (1403هـ)، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، قم: منشورات جامعة المدرسین.
 طبری، محمد بن جریر، (1409هـ)، تاریخ الملوک، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
 عبدالفتاح، عبدالمقصود، (1378ش)، الإمام علی بن أبی طالب (ع)، ترجمه سید محمود طالقانی، تهران:          شرکت انتشار.
علی بن ابی طالب (ع)، (1379ش)، نهج البلاغه، تصحیح و ترجمة محمد دشتی، قم: نشر مشرقین.
قرطبی، ابن عبدالبر(1372 ه)العقد الفرید،تحقیق محمد سعید العریان،دارالفکر، بیروت.
کوئن بروس،مبانی جامعه شناسی، ترجمه غلامعباس توسلی و رضافاضل،تهران، انتشارات سمت،1386ش.
 گی، روشه، (1370 )، تغییرات اجتماعی، ترجمة منصور وثوقی، تهران: نشر نی.
مسعودی، ابو الحسن، (1368ش)، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، ترجمة ابوالقاسم پاینده، بیروت: دار المعرفة.
مفید، محمد بن محمد، (1367ش)، الجمل، ترجمة محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
مِنقَری، نصر بن مزاحم. (1410هـ)، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، ترجمة پرویز اتابکی، بیروت: دارالجیل، 1410هجری.
نوبختی،حسن بن موسی،(1361 ) ، فرق الشیعه، ترجمه وتعلیقات محمد جواد مشکور، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
واقدی، محمد بن عمر. (1409هـ)، المغازی، تحقیق مارسدن جونز، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
همدانی، حسن بن احمد، (1989م):فة جزیرة العرب، تحقیق محمد بن علی الأکوع، بغداد: دار شؤون الثقافة العامة.
یعقوبی، ابن واضح، (1379ش )، تاریخ، ترجمة محمد ابراهیم آیتی، بیروت:  دار صادر و دار بیروت.