عوامل رشد و زوال شهرهای ایران در عصر تیموریان

نویسندگان

1 گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد، ایران

2 گروه تاریخ،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی،نجف آباد،ایران

چکیده

کلیه شئونات زندگی اجتماعی ایران، از رهگذر تهاجم و حضور ترکان تیموری تحت تاثیر قرار گرفت. امروزه نتایج حاصل از حمله و هجومترکان تیموری و تسلط آنها بر ایران مورد بحث و بررسی عده‌ای از محققان قرار گرفته و نظرات مختلف و گاه متضادی را اظهار داشته‌اند. عده‌ای بر این باورند هجومتیموریان مانند مغولان با سوختن و کشتن و ویرانی‌ها توام بوده، عده‌ای دیگر نیز بر این عقیده‌اند که ویرانگری‌های آنها دوام نداشت و به مرمت و بازسازی شهرها و روستاهایی پرداختند که در حین یورش آنها ویران شده بودند. بررسی و مطالعه دیدگاه‌های فوق نشان می‌دهد که تمامی این نظریات به ارزیابی و بیان کلی حمله تیموریان در حیات شهری ایران بسنده کرده و به بررسی موردی نپرداخته‌اند و هر کدام با مشاهده و بررسی وضعیت یک شهر یا ناحیه در زمان خاص، به نتایج فوق دست یافته‌اند. از طرف دیگر نظریات مزبور بیشتر دچار بزرگ‌نمایی نقش تیموریان در رشد و زوال حیات شهری در ایران هستند و هیچ کدام به دیگر عوامل موثر بر حیات شهری ایران توجه نکرده‌اند. این روش تحقیق، هدفش روشن ساختن اختلافات مطالب ارائه شده در رابطه با حملات تیموریان در برخورد با شهرها می باشد که کاملا نظرات متفاوتی را ارئه می دهد.

کلیدواژه‌ها


منابع
ابن بطوطه، سفرنامه ابن بطوطه (1370) ج اول. ترجمه محمدعلی موحد. چاپ پنجم.
ابن عربشاه (1370 و 1365) زندگی شگفت‌آور تیمور. ترجمه محمدعلی نجاتی. تهران: علمی فرهنگی.
اسفزاری، معین‌الدین زمچی (1338) روضات الجنات فی اوصاف مدینه الهرات. تصحیح محمدکاظم امام. تهران: دانشگاه تهران.
آکا اسماعیل (1390) فعالیت های عمرانی تیموریان در دوره سلطنت شاهرخ میرزا. ترجمه اکبر صبوری. وزارت آموزش و پرورش. دفتر انتشارات کمک آموزشی. دوره دوازدهم، شماره 4 رشد آموزشی.
                 (1390) تیموریان، ترجمه اکبر صبوری. چاپ اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بارتولد، و (1372) تذکره جغرافیای تاریخی. ترجمه حمزه سردادور. انتشارات توس. چاپ سوم.
 بارتولد، ویلهم (1377) تذکره جغرافیای تاریخی ایران. ترجمه همایون صنعتی‌زاده. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
بلر- شیلاس و جاناتان بوم (1382) هنر و معماری اسلامی در ایران و آسیای مرکزی (دورۀ ایلخانان و تیموریان). ج 1. ترجمه سید محمدسی هاشمی گلپایگانی. تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
بوات، لوسین (1384) تاریخ مغول (تیموریان). ترجمه محمود بهفروزی. چاپ اول. تهران: نشر آزادمهر.
بولنوا، لوس (1383) راه ابریشم. ترجمه ملک ناصر نویان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بیانی، شیرین (1382) تاریخ آل جلایر. تهران: دانشگاه تهران.
                  (1375) دین و دولت در ایران عهد مغول. جلد سوم. چاپ اول. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پیگولوسکایا و دیگران (1354) تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سدۀ هجدهم میلادی. چاپ چهارم. تهران: پیام.
حافظ ابرو (1370) جغرافیای خراسان در تاریخ حافظ ابرو. به تصحیح غلام‌رضا ورهرام. چاپ اول. تهران: انتشارات اطلاعات.
                (1372) زبدۀالتواریخ. ج 1، 2، تصحیح سیدکمال حاج سید جوادی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حبیبی، عبدالحی (2535 ش) هنر در عهد تیموریان کابل. انتشارات بنیاد و فرهنگ ایران.
خواندمیر، غیاث‌الدین بن‌همام‌الدین حسینی (1372) مآثر الملوک. تصحیح میرهاشم محدث. چاپ اول. تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
                                                      (1362) حبیب‌السیر. ج 3 و 4. تصحیح محمد دبیرسیاقی. چاپ سوم.  تهران: کتاب‌فروشی خیام.
خوب نظر، حسن (1380) تاریخ شیراز. چاپ اول. تهران: انتشارات سخن.
دانشگاه کمبریج (1379) تاریخ ایران دوره تیموریان. یعقوب‌آژند. چاپ اول. تهران: جام.
رحمتی، محمدرضا (1391) قم، مرکز عراق عجم در عهد شاهرخ تیموری. فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ اسلام. سال دوم، شماره ششم.
روملو، حسن بیک (1357) احسن التواریخ. به کوشش عبدالحسین نوایی. تهران: فرهنگستان ادب و هنر ایران.
روملو، حسن (1349) احسن التواریخ. تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
سفرنامه وینزیان در ایران (1349) ترجمه منوچهر امیری. تهران: خوارزمی.
سومر، فاروق (1369) قراقویونلوها. ج 1. ترجمة وهاب ولی. چاپ اول. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
شامی، نظام الدین (1363) ظفرنامه. چاپ اول. انتشارات بامداد.
علی یزدی، شرف‌الدین (1378) ظفرنامه. جلد اول و دوم. به تصحیح سید سعید میرمحمد صادق و عبدالحسین نوایی. چاپ اول. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس و شورای اسلامی.
کاتب، یزدی احمد بن‌حسین (1386) تاریخ جدید یزد. به کوشش ایرج افشار. چاپ سوم. تهران: امیرکبیر.
کتبی، محمود (1364) تاریخ آل‌مظفر. به اهتمام عبدالحسین نوایی. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
کلاویخو (1384) سفرنامه کلاویخو، مسعود رجب‌نیا. چاپ پنجم. تهران: علمی و فرهنگی.
کونئو، پائولو (1384) تاریخ شهرسازی جهان اسلام. ترجمه‌ی سعید تیر قلم زنوزی. چاپ اول. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
مرعشی، میرسید ظهیرالدین بن سیدنصیرالدین (1345) تاریخ طبرستان و رویان و مازندارن. به کوشش محمدحسین تسبیحی. تهران: موسسه مطبوعاتی شرق.
مستوفی، حمدالله (1337) نزهه القلوب. به اهتمام محمد دبیر سیاقی. تهران: کتابفروشی طهوری.
                      (1389) نزهۀالقلوب. تصحیح گای لیسترانج. چاپ اول. تهران: اساطیر.
                      (1381) تاریخ گزیده. به کوشش عبدالحسین نوائی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
منز بئاتریس فوربز، قدرت (1390) سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری. ترجمه جواد عباسی. چاپ اول. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
میر جعفری، حسین (1375) تاریخ تیموریان و ترکمانان. چاپ اول. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
                         (1383) حمله تیمور به مازندران و عوامل سقوط مرعشیان. اصفهان: مجله مطالعات و پژوهش های دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 36،37.
                           (1389) زمینه های پیدایش مکتب هنری هرات در عصر تیمور و انتقال مواریث آن به عصر صفوی. پژوهش نامه تاریخ دانشگاه آزاد بجنورد. شماره 18، سال پنجم.
میرخواند (1375) روضة‌الصفا. جلد 4 و 6، تخلیص عباس زریاب خویی. چاپ دوم. تهران: علمی.
            (1375) روضة‌الصفا. قسم اول. تخلیص عباس زریاب خویی. تهران: علمی.
             (1380) محمدبن خاوند شاه‌بن‌محمود، تاریخ روضة‌الصفا. جلد 6، 7، 1، 9. به تصحیح جمشید کیان‌فر. چاپ اول. تهران: اساطیر.
              (1373) محمدبن خاوند شاه بلخی. جلد 6-5-4، تلخیص از عباس زریاب. چاپ اول. تهران: انتشارات علمی، روضة‌الصفا.
نبئی، ابوالفضل (1375) اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم هجری. چاپ اول. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
نراقی، حسن (1382) آثار تاریخی شهرستان‌های کاشان و نطنز. چاپ دوم. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی دانشگاه تهران.
نطنزی، معین‌الدین (1383) منتخب التواریخ معینی به اهتمام پروین استخری. چاپ اول. تهران: اساطیری.
نطنزی، معین‌الدین (1336) منتخب التواریخ معینی. تصحیح ژان اوین. تهران: خیام.
یوسف ابونصری هروی، قاسم (1347) رساله طریق قسمت آب قلب. تصحیح مایل هروی. بنیاد و فرهنگ ایران.
Jeans arc heveque de sutanieh, memoire sur Tamerlan et sapubl par H. Moranville dans la Biblblio the que de lecole des chotes. T. lv. 1894.
Hinz, Ein orientalisches Hande lsunternehmen im 15 Jahrhundert (Diewit des orients 1949)