جایگاه امارت‌های مغولی در نهادینگی ساختار حکومتی ایلخانان

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

دانشگاه خوارزمی

چکیده

هجوم مغول و نابسامانی‌های پس‌ازآن، ساختار سیاسی و حیات اقتصادی- اجتماعی بخش مهمی از ایران را دچار گسست کرد و تا مدتی زمینه‌های لازم برای از میان رفتن نابسامانی‌های مذکور هموار نگردید. نوشتار حاضر با طرح این سؤال که: پیشینه قومی- قبیله‌ای حاکمان مغولی پیش از تشکیل حکومت ایلخانان در احیای سنن حکومتی ایرانی و امنیت بخشی به اوضاع چه تأثیری داشته و در نظام‌مندی ساختار سیاسی عهد ایلخانی از چه جایگاهی برخوردار بوده است؟ بر این باور است که تلاش برای کاستن از شدت نابسامانی‌های حاکم بر ایران، نابسامانی‌هایی که مبهم بودن جایگاه سیاسی ایران در تقسیم اولوس های چنگیزی و نگرش مقطعی و موقتی مغول‌ها به این سرزمین آن را تشدید می‌کرد، از سوی نمایندگان اعزامی مغول که پایگاه قومی- قبیله‌ای متمدن‌تری داشتند آغاز شد. این کارگزاران مغولی با بهره‌گیری از پیشینه تمدنی خویش و سهمی که نمایندگان قبیله‌ای آن‌ها در نظام‌مندی قدرت نوظهور مغولی داشتند، موجبات احیای سنن سیاسی ایران را فراهم کردند و انتقال تجربیات ایشان در نهادینگی حکومت ایلخانی و روالمندی سنن سیاسی این عهد، سهم به سزایی داشت.

کلیدواژه‌ها


قیس رازی، شمس الدین محمد (1360) المعجم فی المعاییر اشعار العجم. به تصحیح محمد بن عبد الوهاب قزوینی. چ 3، تهران: زوار.
اقبال، عباس (1376) تاریخ مغول و اوایل عهد تیموری. تهران: نشر نامک.
بارتولد، و.و.(1366) ترکستان نامه. ترجمه کریم کشاورز. چ 2. تهران: آگاه.
بارتولد، و.و.(1376) تاریخ ترکهای آسیای میانه. ترجمه غفار حسینی. تهران: توس.
بیانی، شیرین (1370) دین و دولت در ایران عهد مغول. چ 2. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
تاریخ شاهی قراختائیان (2535) به اهتمام و تصحیح محمد ابراهیم باستانی پاریزی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
جوزجانی، منهاج سراج (1363) طبقات ناصری. تصحیح و مقابله و تحشیه عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب.
جوینی، علاءالدین عطا ملک (1370) تاریخ جهانگَشا. به سعی و اهتمام عبدالوهاب قزوینی. چ 4. تهران: ارغوان.
جوینی، علاءالدین عطا ملک (1385) تاریخ جهانگَشا. به اهتمام سید شاهرخ موسوی. تهران: انتشارات دستان.
رشیدالدین فضل‌الله همدانی (1362) جامع التواریخ. به کوشش بهمن کریمی. چ 2. تهران: انتشارات اقبال.
رضوی، ابوالفضل (1390) شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانان. چ 2. تهران: امیرکبیر.
ساندرز، ج.ج (1363) تاریخ فتوحات مغول. ترجمه ابوالقاسم حالت. تهران: امیرکبیر.
گروسه، رنه (1368) امپراتوری صحرانوردان. ترجمه عبدالحسین میکده. چ 3. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مورگان، دیوید(1371. مغول‌ها. ترجمه عباس مخبر. تهران: نشر مرکز.
میرخواند، محمدبن خاوند شاه بلخی (1375) روضه الصفا. تهذیب و تلخیص عباس زریاب خویی. چ 2. تهران: علمی.
هیکس، جان (2536) نظریه‌ای درباره تاریخ اقتصاد. ترجمه فرهنگ مهر. چ 2. شیراز: انتشارات دانشگاه پهلوی.
 
Bazin, L (2000) Turks, In: Encyclopediaof Islam. Vol.x, EDITED BY PJ. BEARMAN, TH. NQUIS, C. E. BOSWORTH, E. VAN DONZEL AND W. P. HEINRIGHS, LEIDEN BRILL.
Buell, D. Paul(1979) Sino-Khitan Administration in Mongol Bokhara. Journal of Asian History 13/2, pp.121-151.
Lane, George (1998) Arghon Aqa: Mongol Bureaucrat. Iranian Studies, Vol.32, No4 (autumn), pp.459-482.
Ostrowski, Donald. (1998) The Tamma and the Dual- Administrative Structure of the Mongol Empire. Bullten of the School of Oriental and Africa Studies. University of London. Vol.61, No 2, pp.262-277.