پژوهشی در دین و سیاست مذهبی نادر

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز

2 دانشجوی دکتری دانشگاه تبریز

چکیده

در تاریخ ایران حکومت افشاریه ازجمله دولت‌هایی است که مدت زیادی دوام نیاورد، اما به سبب اقدامات کم‌سابقه‌ی مؤسس آن، توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرد. گردآوری، تدوین، تألیف و تولید آثار مکتوب متعدد و متنوع شامل کتاب، مقاله و... توسط نویسندگان داخلی و خارجی، بیانگر اهمیت خاص این دوره در جریانات تاریخی معاصر ایران است. کسانی چون لاکهارت درزمینه‌ی نبوغ نظامی و استعداد سیاسی، نادر را با بزرگانی چون ناپلئون و دیگران مقایسه و او را برتر از آن‌ها دانسته‌اند و اساتیدی چون عبدالهادی حائری او را پیشگام در تئوری وحدت اسلامی و اتحاد دنیای اسلام معرفی کرده‌اند. آنچه در این نظریه‌ها و پژوهش‌ها به آن پرداخته نشده و حداقل ابعاد مختلف آن موردبررسی قرار نگرفته است؛ مطالعه در علل و ریشه‌های تمایلات گوناگون و گاه متناقض مذهبی اوست، که از میان موضع‌گیری‌های مقطعی او در این عرصه به دست می‌آید. در نوشتار حاضر به بیان احتمالات موجود در این عرصه پرداخته‌شده است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسناد
نسخه‌های خطی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران, ش 2987, برگه‌های 44-32
نصیری، محمدرضا، (1364): اسناد و مکاتبات تاریخی ایران «دوره افشاریه»، جلد اول, رشت، جهاد دانشگاهی گیلان.
 
منابع اصلی
استرآبادی، میرزا مهدی خان، (1341): جهانگشای نادری، به اهتمام سید عبدالله انوار، تهران، انتشارات انجمن آثار ملی.
اوتر، ژان، (1363): سفرنامه، ترجمه دکتر علی اقبالی، تهران، انتشارات جاویدان.
بازن، پادری، (1365): نامه‌های طبیب نادرشاه، چاپ دوم, ترجمه دکتر علی‌اصغر حریری، گیلان، انتشارات شرق.
تهرانی، محمد شفیع، (1349): تاریخ نادرشاهی «نادر نامه»، به اهتمام رضا شعبانی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
حدیث نادرشاهی (1376): به تصحیح رضا شعبانی, تهران, انتشارات بعثت.
غفاری کاشانی، قاضی احمد (1404 ق): تاریخ نگارستان، چاپ اول, تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، تهران، انتشارات حافظ.
فریزر، جیمز، (1321): تاریخ نادرشاه افشار، ترجمه ابوالقاسم ناصرالملک، بی‌جا.
کاتولیکوس، آبراهام، (1377): منتخباتی از یادداشت‌های آبراهام کاتوغی کوس خلیفه ارامنه، چاپ دوم، ترجمه از متن ارمنی به فارسی از عبدالحسین سپنتا و استیفان هانائیان، انتشارات وحید.
کیشمیش اوف، (بی‌تا): محاربات نادرشاه در هرات و قندهار و هندوستان و وقایع اتفاقیه بعد از فوت او، ترجمه مصطفی الموسوی، نسخه خطی, کتابخانه ملی, تهران.
گزارش کارملیت ها از ایران در دوره افشاریه و زندیه, (1381): چاپ اول, ترجمه معصومه ارباب، تهران، نشر نی.
گلستانه، محمدامین, (1344): مجمل التواریخ در تاریخ افشاریه و زندیه، به اهتمام مدرس رضوی، تهران، نشر ابن سینا.
مروی، محمدکاظم، (1364): عالم آرای نادری، جلد اول, به تصحیح دکتر محمد امین ریاحی، اصفهان، چاپ نقش‌جهان.
مستوفی, محمدحسین بن میرزامحمد کریم, (1375): زبده التواریخ نادری, به کوشش بهروز گودرزی, تهران, بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
میرزا محمد «کلانتر فارس»، (1362): روزنامه میرزا محمد شامل وقایع قسمت‌های جنوبی ایران از سال 1142 تا 1219 هجری قمری، به تصحیح دکتر عباس اقبال آشتیانی، چاپخانه احمدی.
مرعشی، میرزا محمد خلیل، (1362): مجمع التواریخ، چاپ اول, تصحیح عباس اقبال، تهران، کتابخانه طهوری.
هنوی، جونز، (1346): زندگانی نادرشاه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
تحقیقات
پیگولوسکایا، نیناویکتورونا و دیگران، (1363): تاریخ ایران از دوران باستان تا سده هجدهم میلادی، چاپ پنجم, ترجمه کریم کشاورز، تهران، انتشارات پیام.
چولوخاذزه، الکساندر، (1381): فهرست آرشیوهای گرجستان پیرامون تاریخ ایران, جلد اول، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
حائری، عبدالهادی، (1368): ایران و جهان اسلام، مشهد، انتشارات آستان قدس.
شعبانی، رضا، (1359): تاریخ اجتماعی ایران در عصر افشاریه، جلد اول, تهران، انتشارات دانشگاه ملی ایران.
قدوسی، محمدحسین، (1339): نادر نامه (نشریه انجمن آثار ملی خراسان)، مشهد، چاپخانه خراسان.
کسروی، احمد، (بی‌تا): نادرشاه، تهران، انتشارات بنیاد.
لوی، حبیب، (1334): تاریخ یهود ایران، جلد سوم, طهران، کتاب‌فروشی یهود ابروخیم.
مارکام، کلمنت، (1367): تاریخ ایران در دوره قاجاریه، ترجمه میرزا رحیم فرزانه، به کوشش ایرج افشار، تهران، نشر فرهنگ ایران.
مینورسکی، ولادیمیر، (1356): تاریخچه نادرشاه، چاپ دوم, ترجمه رشید یاسمی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1356.
مینورسکی، ولادیمیر، (1387): ایران در زمان نادرشاه، چاپ پنجم, ترجمه رشید یاسمی، تصحیح علی‌اصغر عبداللهی، تهران، دنیای کتاب.
نشریات
ادریسی آریمی، مهری، (1385), «نقش ایلات اهل سنت شمال شرقی ایران در تصمیمات مذهبی – سیاسی نادر»: تهران, نشریه زبان و ادبیات «شناخت»، شماره 52،48-32.
رشتیانی، گودرز، (1389), «نظری بر تاریخ‌نگاری کمبریج، نقد و بررسی دفتر اول جلد هفتم تاریخ ایران کمبریج»، تهران: کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 146،61-52.
عابدینی، ابوالفضل، (1388), «قراردادهای صلح ایران و عثمانی و کاهش تنش‌های مذهبی بین دو کشور در عصر صفوی و افشاری»، تهران: نشریه تاریخ ایران، شماره 5/60، 120-101.
مهدوی نسب، م، (1390), «مطالعات اجتماعی»، تهران: وحید، شماره 81،8-1.
سایت
کشاورز قاسمی، زهرا، سیاست مذهبی نادرشاه افشار، www.ZahraKeshavarz.persianBlog.ir