تحلیلی بر نقش رقابت‌های درباری، در برآمدن و افول فتحعلیخان داغستانی

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه یاسوج

2 استادیار دانشگاه یاسوج

چکیده

در اواخر حکومت صفویان به دلیل ضعف پادشاهان این سلسله رقابت‌ها برای کسب مقامات مختلف بالا گرفت. دراین‌بین مهم‌ترین منصبی که افراد درصدد کسب آن بودند مقام اعتمادالدوله بود که بعد از شاه نفر دوم محسوب می‌شد. فتحعلیخان داغستانی در زمان شاه سلطان حسین توانست این منصب را به دست بیاورد. او از قوم لزگی و سنی مذهب بود. رسیدن او به چنین مقام مهمی در حکومت شیعی صفویان نشان از آن دارد که وی به‌خوبی با راهکارهای رسیدن به قدرت در حکومت صفویان آشنا بوده است. عاملی که سبب ترقی او شد کسب مقام قوللرآغاسی (منصبی نظامی مختص غلامان) بود. صاحب این منصب می‌توانست با ابراز لیاقت و یا به هر نحو دیگری که دل شاه را به دست بیاورد، هم صاحب نفوذ سیاسی و هم صاحب ثروت شود. نمونه برجسته این مورد الله‌وردیخان و پسرش امامقلی خان در دوران شاه‌عباس اول می‌باشند. فتحعلیخان داغستانی نیز از طریق این مقام به مقام بالاتر (اعتمادالدوله) رسید. فتحعلیخان را می‌توان آخرین فرد تقریباً کاردان دربار صفویان دانست. با این روی سیاست‌های وی با مخالفت و دشمنی گروه‌های دیگر (بخصوص ترکان و تاجیکان) مواجه شد که درنهایت منجر به کودتایی از سوی دشمنان علیه وی شد. این پژوهش باهدف بررسی و تبیین رقابت‌های درباری و نقش این رقابت‌ها در صعود و سقوط فتحعلیخان داغستانی در زمان شاه‌سلطان حسین، به انجام رسیده است. روش تحقیق در این پژوهش، تاریخی- تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای انجام‌شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-استرآبادی،میرزامحمدخان،(1377) جهانگشای نادری،باهتمام سیدعبدالله انوار، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان صنیع الدوله، (1364)تاریخ منتظم ناصری، جلد دوم، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
-اکسورثی،مایکل،(1388)ایران در عصر نادر،ترجمه سید امیر نیاکویی و صادق زیباکلام، تهران: انتشارات روزبه.
-اوتر،ژان،(1363)سفرنامه ژان اوتر عصر نادرشاه،ترجمه علی اقبالی، تهران: انتشارات جاویدان.
-آصف، محمدهاشم،(2537) رستم التواریخ، چ سوم، تصحیح محمد مشیری، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
-باستانی پاریزی، محمدابراهیم،(1357) سیاست و اقتصاد عصرصفوی، چ دوم، تهران: انتشارات صفی علیشاه.
-تجلی بخش،سروش،(1364)نادرشاه، تهران: انتشارات ابن سینا.
-جعفریان،رسول، (1372)علل بر افتاد صفویان مکافات نامه، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
-حسینی شوشتری،سیدعبدالله بن سیدنورالدین بن سیدنعمت الله،(1343ق) تذکره شوشتر، بتصحیح بهادر مولی بخش، کلکته: بی نا.
-خاتون آبادی، سیدعبدالحسین، (1352) وقایع السنین و الاعوام، تصحیح محمد باقر بهبودی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
-دوسرسو،ژان آنتوان،(1364) علل سقوط شاه سلطان حسین، ترجمه ولی الله شادان، تهران: شرکت کتاب سرا.
-سردادور،ابوتراب،(1354)تاریخ نظامی و سیاسی دوران نادرشاه افشار، تهران: چاپخانه ارتش شاهنشاهی.
-صفت گل،منصور،(1388) فراز و فرود صفویان، تهران: کانون اندیشه جوان.
-طباطبایی،سیدجواد،(1384)دیباچه ای بر نظریه انحطاط ایران،ج اول، چ چهارم، تهران: نشرنگاه معاصر.
-فلور،ویلم،(1365)برافتادن صفویان،برآمدن محمود افغان(روایت شاهدان هلندی)، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات توس.
-کروسینسکی،(1363) سفرنامه کروسینسکی، ترجمه عبدالرزاق دنبلی(مفتون)، مقدمه و تصحیح مریم میراحمدی، تهران: انتشارات توس.
-لکهارت،لارنس،(1364)انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران ، چ دوم، ترجمه مصطفی قلی عماد، تهران: انتشارات مروارید.
-متی،رودی،(1393)ایران در بحران زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمه حسن افشار،تهران: نشرمرکز.
-مرعشی صفوی،میرزا محمدخلیل،(1362)مجمع التواریخ، به تصحیح و اهتمام عباس اقبال آشتیانی، تهران: کتابخانه طهوری و کتابخانه سنائی.
-مینورسکی،(1378) سازمان اداری حکومت صفویان یا تعلیقات مینورسکی بر تذکره الملوک، ترجمه مسعود رجب­نیا، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-میرزا رفیعا،محمدرفیع بن حسن،(1385)دستورالملوک، بکوشش و تصحیح محمداسماعیل مارچینکوفسکی، ترجمه علی کردآبادی، تهران: مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی.
-واله قزوینی اصفهانی،محمدیوسف،(1382)ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم، چ دوم، تصحیح محمدرضا نصیری،تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
-هنوی،جونس،(1367)هجوم افغان و زوال دولت صفوی، ترجمه اسماعیل دولتشاهی،تهران: انتشارات یزدان.