بررسی و سنجش ماهیت شیعی امامی رخداد حرّه واقم

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

2 عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه الزهرا

چکیده

قیام حرّه، رخداد منحصر به فردی است که دستیابی به درک درستی از واقعیت‌های آن و تشخیص میزان نزدیکی و ارتباط آن با اندیشه تشیع، مستلزم شناسایی ابعاد مختلف و ماهیت آن است. همچنین باید این قیام بر اساس معیار و شاخصی مبنا سنجیده شودتا بتوان تصویری تا حد ممکن نزدیک به واقع وکمی شده از ارتباط آن با قیام‌های شیعی به دست آورد.
از این رو نخست گزارش‌های این قیام برای دستیابی به چیستی، چرایی و چگونگی وقوع آن مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده است با استناد به آنها و البته پس از اصطلاح شناسی (ترمینولوژی) واژه حره، مختصات زمانی و مکانی آن شناسایی و تبیین شود. همچنین دلایل شکل‌گیری قیام و دیدگاه‌های مختلفی که در خصوص آن وجود دارد واکاوی شده و دلایل مربوط به هر دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. پس از آن، واقعه حره بر اساس صحیح ترین روایت‌های موجود که با شاخص‌های سنجش صحت گزارش‌های تاریخی مورد پذیرش نگارنده تطبیق دارد، گزارش شده که دستیابی به تصویری تا حد ممکن نزدیک به واقع از این قیام را ممکن می‌سازد. افزون بر آن و در ادامه دستگاه سنجشی شناسایی اعتبار قیام‌های شیعی تشریح و واقعه حره بر اساس این دستگاه مورد ارزیابی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. قرآن کریم.
  2. ابن اثیر، علی بن محمد؛ الکامل فی التاریخ، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، انتشارات  علمى‏،‌ بی تا،‌  تهران‏.
  3. ابن درید، ابوبکر محمد بن حسن، جمهرة اللغة، دار العلم للملایین‏ چاپ اول، بی تا،‏ بیروت‏.
  4. ابن عساکر، حافظ ابوالقاسم علی بن الحسین بن هبه الله الشافی، تاریخ الدمشق الکبیر، دارالحیاء‌التراث العربی، چ1، 1421 هـ . ق، بیروت.
  5. ابن فارس، ابوالحسین احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، مکتب الاعلام الاسلامی،‌ بی تا، قم‏.
  6. البرقی، محاسن البرقى، دار الکتب الإسلامیة،‌ بی تا،‌ بیروت.
  7. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف ،  دارالفکر،  1417 ق، بیروت.
  8. حر عاملی، محمد حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعه، مؤسسة آل البیت (ع)‏، بی نا، بی تا.
  9. خوارزمی، ابومحمد موید بن احمد، مقتل الحسین، انوار الهدى‏، 1423 ق‏، قم.
  10. دینوری، ابوحنیفه احمد، اخبار الطوال ، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، نشر نى، چ چهارم، 1371،‌تهران.
  11. دینوری، ابومحمد عبدالله بن مسلم ابن قتیبه، الامامه والسیاسه، بیروت، دارالأضواء، چاب اول،1410/1990،‌ بیروت.
  12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، دار القلم‏، چاپ اول، بی تا،‌ بیروت.
  13. سبط ابن جوزی، تذکره الخواص، مطبعه الحیدریه، 1383 هـ‌. ق، نجف.
  14. سید بن طاووس، ابوالقاسم علی بن طاووس، اللهوف، ترجمه محمدطاهر دزفولی(سوگنامه کربلا)، انتشارات مؤمنین، 1388،‌ قم.
  15. طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان، ناصر خسرو،‌ 1372، تهران.
  16. طبرسی، ابوعلی فضل بن فضل بن حسن، اعلام الورى بأعلام الهدى، چاپ آل البیت‏، 1417 ق‏، قم.
  17. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، دار التراث، ‏ 1387 ق، بیروت.
  18. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، چاپ مرتضوی، بی تا، تهران‏.
  19. طوسی، محمد بن حسن، الامالی، دا ر الثقافه،‌ بی تا،‌ بیروت.
  20. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، دار الهجره، چاپ دوم، 1409 ق، قم.
  21. فضیل بن رسان، تسمیة من قتل مع الحسین(ع)، آل البیت‏،1406 ق‏، قم‏.
  22. قزوینی، محمد حسن، ریاض الأحزان، میرزا صدرالدین، بی نا، 1305 ق.
  23. قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، ترجمه علامه شعرانى‏ (دمع السجوم)،‌ نشر هجرت‏، 1381، قم.
  24. مظاهری، حسین، زندگانى چهارده معصوم علیهم السلام ،‌ پیام آزادی، 1388، تهران.
  25. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الارشاد، کنگره شیخ مفید. 1413 ق‏، قم.
  26. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏،‌ بی تا،‌ بی نا.
  27. یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله رومی بغدادی، معجم البلدان‏، دار الصادر، چاپ دوم‏، بی تا، بیروت‏.
  28. یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب ابن واضح، تاریخ یعقوبى ، ترجمه محمد ابراهیم آیتی،‌انتشارات علمى و فرهنگى‏، نوبت ششم، 1371 ، تهران.

مقالات

  1. بیات، علی، تحلیلی کوتاه از واقعه حره، مقالات و بررسی­ها، تابستان 1372 و بهار 1373، ش 156.
  2. زاهدی توچایی، محمدحسن، تأملی در اخبار ملاقات امام زین العابدین با مسلم بن عقبه در جنبش حره، پژوهش­های قرآن و حدیث، بهار و تابستان 1391، ش 6.
  3. محمود عقاد، عباس، انقلاب مدینه، ترجمه سیدمحمد شفیعی، درس­های از مکتب اسلام، سال 49، خرداد 1388، ش 3.
  4. مقدادی، علی، نگاهی تحلیلی به فاجعه حره، فصلنامه میقات حج، شماره 77،‌ پاییز 1390.
  5. هادی­منش، ابوالفضل، بازخوانی علل و رویدادهای جنبش حره، دوماهنامه مبلغان، بهمن واسفند 1391، ش 162.