تأثیر سیاست‌های حمایتی امرای تیموری بر موقعیت بازاریان و اقتصاد شهری

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه اصفهان شهراصفهان کشورایران

2 گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

تیموریان زندگی شهری را ارج نهاده در زمینة رونق دادن به اقتصاد شهری کوشش کردند. اصلی‌ترین عناصر فعال در حوزه‌ی اقتصاد شهری بازاریان بودند. بنابراین نقش و تأثیر حاکمیت تیموریان در دوام و بقای بازار و بازاریان به مسأله‌ای مهم تبدیل می‌شود. این نوشتار می‌کوشد با اتکاء به داده‌های موجود در منابع و با روش توصیفی ـ تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که جایگاه بازاریان تا چه میزان از رفتارها و سیاست‌های تیموریان تأثیر پذیرفته است؟ فرضیه‌ی موردنظر بیان می‌کند که تیموریان به اهمیت و کارکردهای مهم اقتصادی و اجتماعی بازاریان پی برده بودند. لذا حمایت از بازار و بازاریان را از نظر اقتصادی و اجتماعی برای حاکمیت خود و بهبود اوضاع جامعه سودمند یافتند. نوشتار حاضر درصدد ارزیابی جایگاه و موقعیت بازار و بازاریان در دورة تیموریان و بیان دیدگاه فرمانروایان تیموری نسبت به این بخش مهم جامعه‌ی شهری است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد، تیموریان جایگاه و اعتبار مناسبی به بازاریان دادند و با حمایت‌های خود زمینه‌ی رونق گرفتن فعالیت‌های اقتصادی ایشان را فراهم نمودند. در نتیجه‌ی این سیاست اقتصاد شهری از وضعیت مطلوبی برخوردار شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آکا، اسماعیل. (1390). تیموریان، ترجمه  اکبر صبوری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن بطوطه. (1361). سفرنامه‌ی ابن بطوطه، ج 1، چاپ سوم، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: علمی و فرهنگی.
ابن عربشاه. (1373). زندگی شگفت‌آور تیمور، چاپ پنجم، ترجمه محمدعلی نجاتی، تهران: علمی و فرهنگی.
اشرف، احمد. (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دوره ی قاجاریه، چاپ چهارم، تهران: زمینه.
اشرف، احمد و بنوعزیزی، علی. (1393). طبقات اجتماعی دولت و انقلاب در ایران، چاپ سوم، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نیلوفر.
الشیخلی، صباح ابراهیم سعید. (1362). اصناف در عصر عباسی، ترجمه هادی عالم زاده، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
باربارو، جوزافا و دیگران. (1349). سفرنامه‌های ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
بوا، لوسین. (1389). تاریخ تیموریان، چاپ دوم، ترجمه محمود بهفروزی، تهران: آزادمهر.
تاکستن و دیگران. (1384). تیموریان، ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولی.
توختییف، عرفان. (1377). سیاست پولی- مالی تیمور و خاندان او و سکه‌های آنها، به کوشش بهمن اکبری، قم: کتابخانه‌ی آیت الله العظمی مرعشی نجفی.
جامی، عبدالرحمن. (1375). مثنوی هفت اورنگ، چاپ هفتم، تصحیح مرتضی مدرسی گیلانی، تهران: مهتاب.
جباری، مینا. (1379). همیشه بازار، تهران: آگاه.
جعفری، جعفربن محمدبن حسن. (1343). تاریخ یزد، چاپ سوم، به تصحیح ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1393). تاریخ جعفری یا تاریخ کبیر بخش تاریخ اولاد تیمور، به تصحیح عباس زریاب خوئی، به اهتمام نادر مطلبی کاشانی، قم: نشر مورخ.
چهارده رساله در باب فتوت و اصناف. (1388). مقدمه و تصحیح مهران افشاری ـ مهدی مداینی، چاپ سوم، تهران: نشر چشمه.
حافظ ابرو. (1370). جغرافیای تاریخی خراسان در تاریخ حافظ ابرو، تصحیح غلام رضا ورهرام، تهران: اطلاعات.
 ـــــــــ . (1372). زبده التواریخ، 2 جلد، مقدمه تصحیحات و تعلیقات سیدکمال حاج سیدجوادی، تهران: نشر نی و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـــــــــ . (1378). جغرافیای حافظ ابرو، ج 2، تصحیح و تحقیق صادق سجادی، تهران، میراث مکتوب.
حبیبی، محسن. (1393). از شار تا شهر: تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تأثر، چاپ چهاردهم، تهران: دانشگاه تهران.
حسین پور، سیدعلی. (1386). «تاریخ اجتماعی شیعیان ایران در نیمه نخست قرن نهم هجری»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، سال چهارم، ش 16، ص 59-82.
حسینی تربتی، ابوطالب. (1342). تزوکات تیموری، تهران: کتاب فروشی اسدی.
خوافی، فصیح احمد بن جلال الدین محمد. (1339). مجمل فصیحی، ج 3، به تصحیح محمود فرخ، مشهد: باستان.
خواندمیر. (1362). تاریخ حبیب السیر، ج 4، چاپ سوم، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران: خیام.
 ـــــــــ  (1372). مآثرالملوک، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: رسا.
دوانی، جلال الدین. (1393). اخلاق جلالی، چاپ دوم، به تصحیح عبدالله مسعودی آرانی، تهران: اطلاعات.
رحمتی، محسن و یوسفوند، فاطمه. (1392). «سلطان حسین بایقرا و حیات اقتصادی خراسان»، تاریخ نامه‌ی ایران بعد از اسلام، سال چهارم، ش هفتم، ص 79-99.
رحمتی، محسن. (1394). «اوضاع اقتصادی خراسان در عهد سلطان ابوسعید گورکان»، پژوهش‌نامة تاریخ اجتماعی و اقتصادی، سال چهارم، ش دوم، تهران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: ص 73-92.
رفیعی، امیرتیمور. (1386). «سیری در اوضاع اقتصادی خراسان بزرگ در عهد تیموری»، فصل‌نامة علمی  پژوهشی تاریخ، سال دوم، ش 6، دانشگاه محلات: ص 61-84.
 روملو، حسن بیگ. (1384). احسن التواریخ، ج 1 و 2، به اهتمام عبدالحسین نوائی، تهران: اساطیر.
زمچی اسفزاری، معین الدین محمد. (1338). روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، 2 جلد، به تصحیح سیدکاظم امام، تهران: دانشگاه تهران.
 سلطان زاده، حسین. (1383). بازارهای ایرانی، چاپ سوم، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
سمائی دستجردی، معصومه، الهیاری، فریدون و فروغی ابری، اصغر. (1395). «بررسی جایگاه اجتماعی هنرمندان و صنعتگران در دورة تیموریان»، تاریخ اسلام و ایران، سال بیست و ششم، ش 29، تهران: ص 81-106.
سمرقندی، دولتشاه. (1382). تذکره الشعرا، به تصحیح ادوارد براون، تهران: اساطیر.
سمرقندی، کمال الدین عبدالرزاق. (1383). مطلع سعدین و مجمع بحرین، ج 3 و 4، به تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سیفی‌بخاری. (1366). صنایع البدایع، به کوشش نجیب مایل هروی، چاپ شده در مجله رایزنی فرهنگی ایران، اسلام‌آباد، ش 10.
شامی، نظام الدین. (1363). ظفرنامه یا تاریخ فتوحات امیر تیمور گورکانی، به تصحیح پناهی سمنانی، تهران: بامداد.
 شجاع. (2535). انیس الناس، به تصحیح ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
شفقی، سیروس. (1395). درآمدی بر شناخت شهر اسلامی- ایرانی، ج 1، اصفهان: سازمان فرهنگی- تفریحی شهرداری اصفهان.
فرحناکی، شهرام. (1396). «وضعیت صنعت در خراسان و ماوراءالنهر در عهد تیموریان»، پژوهشنامه خراسان بزرگ، سال هشتم، ش 27، ص 67-82.
فرخی، یزدان. (1389). «پژوهشی درباره‌ی قیام مردم اصفهان در سال 789 هـ.ق»، پژوهش‌های تاریخی، دوره‌ی جدید، سال دوم، شماره‌ی 7، ص 117-136.
فلور، ویلم. (1365). جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ج 2، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: توس.
کاتب یزدی، احمدبن حسین بن علی. (1386). تاریخ جدید یزد، چاپ سوم، به کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
کلاویخو. (1337). سفرنامه‌ی کلاویخو، ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
کیانی، محمدیوسف. (1366). شهرهای ایران، ج 2، تهران: جهاد دانشگاهی.
کیوانی، مهدی. (1379). «اصناف»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج 9، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ص 271-279.
ـــــــــــــ . (1392). پیشه وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی، ترجمه یزدان فرخی، تهران: امیرکبیر.
لمبتن، آن. (1392). تداوم و تحول در تاریخ میانه‌ی ایران، چاپ چهارم، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر نی.
محمدحسن، زکی. (1377). هنر ایران، ترجمه محمدابراهیم اقلیدی، تهران: صدای معاصر.
مستوفی بافقی، محمدمفید. (1342). جامع مفیدی، ج 1، به کوشش ایرج افشار، تهران: کتاب فروشی اسدی.
مؤیدثابتی، علی. (1346). اسناد و نامه های تاریخی از اوایل دوره‌های اسلامی تا اواخر عهد شاه اسماعیل صفوی، تهران: طهوری.
میرخواند. (1380). تاریخ روضه الصفا، ج 6 و 7، به تصحیح و تحشیه جمشید کیان فر، تهران: اساطیر.
نجم رازی، عبدالله بن محمد. (1389). مرصاد العباد، چاپ چهاردهم، به اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
نطنزی، معین الدین. (1383). منتخب التواریخ معینی، به اهتمام پروین استخری، تهران: اساطیر.
نوایی، عبدالحسین. (1370). اسناد و مکاتبات تاریخی ایران از تیمور تا شاه اسماعیل، چاپ سوم، تهران: علمی و فرهنگی.
 ــــــــــــــــ . (1379). رجال کتاب حبیب السیر، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
 نوین، حسین؛ معصومی‌نیارق، یاسمن. (1389). «بازتاب اوضاع اقتصادی در ادبیات دورة تیموری»، مجله تاریخ ادبیات، ش 64، تهران: 219-242.
واعظ کاشفی سبزواری، مولانا حسین. (1350). فتوت نامه‌ی سلطانی، به اهتمام محمدجعفر محجوب، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
واصفی، زین‌الدین محمود. (1349). بدایع الوقایع، ج 1، به کوشش الکساندر بلدروف، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
واله اصفهانی قزوینی، محمدیوسف. (1379). خلد برین؛ روضه‌های ششم و هفتم، مصحح میرهاشم محدث، تهران: میراث مکتوب.
وطن­خواه، مصطفی. (1380). موانع تاریخی توسعه نیافتگی در ایران، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ویلسن، کریستی. (بی­تا). تاریخ صنایع ایران، ترجمه عبدالله فریار، تهران: انتشارات فرهنگسرا.
یزدی، شرف‌الدین علی. (1387). ظفرنامه، 2 جلد، به تصحیح سیدسعید میرمحمدصادق و عبدالحسین نوایی، تهران: کتابخانة موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.