منازعات فرقه ای ری در عصر سلجوقیان

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور

2 عضوهیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

پژوهش پیش رو، در پی آن است تا به روش تاریخی و بر پایه اسناد و مدارک تاریخی و منابع کتابخانه‌ای به بررسی و تبیین منازعات فرقه ای در ری عصر سلاجقه بپردازد و پاسخی به این پرسش که چالش ها و تعارضات فرقه ای میان چه گروه هایی بوجود آمده و چه پیامدهایی را به دنبال داشته است؟ در شهر ری، از یکسو پیروان تسنن با حمایت حاکمان و وزرای سلجوقی در اکثریت و اولویت قرار داشته و با شیعیان از گروه های مختلف در تضاد و آن ها را مورد آزار و اذیت قرار می دادند و در نقطه مقابل، دیدگاه و تفکر شیعیه امامیه و اسماعیلیه حضور داشته و توسط سلاطین سلجوقی متهم به رافضی می شدند. بر اساس یافته‌های حاصله، گسترش مجادلات فقهی و کلامی، تالیف کتب و رساله‌های متعدد در اثبات یا رد عقاید و دیدگاه‌های فرقه‌ای، رکود معتزله، و گسترش صوفی گری از مهمترین پیامدهای این تعارضات می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
ابن‌اثیر، عزالدین؛ الکامل فی‌التاریخ، علمی، تهران، بی تا، 1368.
ابن‌عماد حنبلی؛ شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی تا.
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمان؛ المنتظم، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۲ ق.
ابن فندق، ابوالحسن علی بن ابوالقاسم بیهقی، لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۱۰ ق.
ابن‌بابویه رازی، منتجب‌الدین علی؛ الفهرست، تحقیق سید جلال‌الدین محدث ارموی، قم،کتاب‌خانه عمومی آیةاللّه العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۶۶.
باسانی، الساندرو؛ دین در دورۀ سلجوقی، تاریخ ایران کمبریج پنجم، (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی ایلخانان)، گردآورنده: جی. آ.
باسورث، ادموند گلیفورد؛ تاریخ غزنویان، به کوشش حسن انوشه، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر،‌ ۱۳۶۲.
بنداری اصفهانی، فتح بن علی؛ زبده النصره و نخبه العصره، به کوشش محمدحسن جلیلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۶۵.
براون، ادوارد؛ تاریخ الادب فی ایران من الفردوسی الی سعدی، به‌کوشش ابراهیم امین شورابی، مصر، السعاده، ۱۹۵۴.
برتلس، بوگنی ادواردویچ؛ تاریخ ادبیات فارسی، ترجمه سیروس ایزدی، تهران، هیرمند، ۱۳۷۵.
بویل، ج.آ؛ تاریخ ایران از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان، به‌کوشش حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۱.
حلبی، علی‌اصغر؛ تاریخ علم کلام در ایران و جهان اسلام، تهران، اساطیر، ۱۳۷۳.
حموی، یاقوت؛ معجم‌البلدان، به‌کوشش علی نقی منزوی، تهران، میراث فرهنگ، ۱۳۸۳.
حلبی، احمد کمال الدین؛ دولت سلجوقیان، ترجمه‌ی عبدالله طاهری ناصری، قم، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۴.
حلمی، کمال‌الدین؛ دولت سلجوقیان، به‌کوشش عبدالله ناصری طاهری، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،۱۳۹۰.
حسینی، ابوالحسین علی‌بن ناصر؛ زبدۀ التواریخ، تهران، بی‌نا، ۱۳۸۰.
خواندمیر؛ تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، به‌کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، کتاب‌فروشی خیام، ۱۳۶۲.
دفتری، فرهاد؛ تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمه‌ی فریدون بدره ای، تهران، فرزان روز، ۱۳۷۶.
دوری، عبدالعزیز و دیگران؛ «مقاله بغداد در چند مقاله در تاریخ و جغرافیایی تاریخی، به‌کوشش اسماعیل دولت‌شاهی، تهران، بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، ۱۳۷۵.
راوندی، محمد بن علی بن سلیمان؛ راحه‌الصدور و آیه السرور، به‌کوشش محمد اقبال، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۴.
رضازاده شفق، صادق؛ تاریخ ادبیات ایران، شیراز، چاپ دوم، دانشگاه پهلوی (دانشگاه شیراز)، ۱۳۵۵.
زرین کوب، عبدالحسین؛ جستجو در تصوف ایران، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۸۶.
زیباکلام، صادق؛ ما چگونه ما شدیم؟ ریشه یابی علل عقب ماندگی ایران، تهران، روزنه، ۱۳۷۴.
صفا، ذبیح الله؛ تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی تا اواسط قرن پنجم، تهران، انتشارات دانشگاه، ۱۳۴۶.
طوسی، خواجه نظام‌الملک؛ سیاست‌نامه، به‌کوشش مرتضی مدرسی، تهران، زوار، ۱۳۵۷.
غزالی طوسی، ابوحامد؛ مکاتیب فارسی، به‌کوشش عباس‌اقبال، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۲.
فرای، ر.ن؛ تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه (کمبریج ۴)، تهران، امیر کبیر، ۱۳۶۳.
قلی­زاده، محمدرضا؛ منازعات فرقه‌ای و تحول مذهبی در ایران از امام الحرمین جوینی تا خواجه نصیر الدین طوسی، تهران، نشر حبیب، ۱۳۸۸.
قزوینی رازی، عبدالجلیل؛ النقض، به‌کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۸.
قزوینی، زکریا بن محمدبن محمود؛ آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت، دارصادر، بی تا.
قمی، شیخ عباس؛ فوائدالرضویه، بی جا، انتشارات مرکزی، بی تا.
قوامی رازی،؛ دیوان قوامی رازی، تصحیح میرجلال الدین حسینی ارموی، تهران، سپهر، ۱۳۳۴.
کاشانی، جمال‌الدین محمد؛ زبدة التواریخ، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی،۱۳۶۶.
کسایی، نورالله؛ مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۳.
گیب، هملیتون؛ اسلام بررسی تاریخی، ترجمه‌ی منوچهر امیری، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷.
لمبتون، آن کاترین سواین فورد؛ تداوم و تحول در تاریخ میانه‌ی ایران، ترجمه‌ی یعقوب آژند، تهران، نشر نی، ۱۳۷۲.
مستوفی قزوینی، حمداللّه بن ابی‌بکر؛ تاریخ گزیده، به اهتمام: عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر،۱۳۳۹.
نجاشی، ابوالعباس؛ الرجال، قم، بی نا، ۱۴۰۷ ق.
نخجوانی، هندوشاه؛ تجارب السلف، تهران، طهوری، ۱۳۵۷.
نیشابوری، ظهرالدین؛ سلجوقنامه، تهران، کلاله خاور، ۱۳۳۲.
یافعی، عبدالله بن سعد؛ مرآۀ الجنان و عبرۀ الیقظان، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۷ ق.