نقش آفرینی پَریخان خانم(دختر شاه طهماسب اول صفوی)در تحولات عصر صفوی(955-985ق.)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

گروه معارف اسلامی / دانشگاه علوم پزشکی زنجان

چکیده

پَریخان خانم دختر طهماسب اول صفوی از شخصیت های تأثیرگذار دوران صفویه(دوران طهماسب تا محمد خدابنده)به شمار می آید.او در تحولات سیاسی این دوران نقشی بسیار مهم ایفاء نمود؛در دوران پدرش طهماسب هیچ امر مهمی بدون مشورت او انجام نمی یافت.پریخان خانم در تعیین دو جانشین بعدی طهماسب(اسماعیل دوم و محمد خدابنده)و تحولات سیاسی دوران آنان نیز نقشی تأثیرگذار داشت.پریخان خانم بر تحولات فرهنگی و اجتماعی دوران خویش نیز اثر گذار بود؛او به علم آموزی علاقمند بود تا بدانجا که به تأسیس مدرسه ای اقدام نمود و عالمان و شعرا نیز مورد توجه او قرار می گرفتند.از جنبه اجتماعی نیز حضور پریخان خانم در مناسبات آن عصر قابل توجه است زیرا با وجود محدودیت های شدید جامعه دوران صفوی برای زنان،پریخان خانم نشان داد زنان نیز می توانند بر تحولات جامعه موثر باشند.پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی،نقش آفرینی های سیاسی،فرهنگی و اجتماعی پریخان خانم را بررسی و تحلیل نماید.فرضیه پژوهش این است:پریخان خانم یکی از زنان قدرتمند و جسور خاندان سلطنتی صفوی و از بازیگرانِ مهم تحولات دوران صفویه بویژه در عرصه سیاسی، از اواخر حیات شاه طهماسب اول تا روی کار آمدن محمد خدابنده به شمار می آید بگونه ای که می توان او را در زمره زنان تأثیرگذار این بخش از تاریخ ایران محسوب نمود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی،محسن(بی تا).«پری خان خانم»در دائره المعارف بزرگ اسلامی،ج13،تهران:مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
اسکندر بیگ ترکمان‏(1382).تاریخ عالم‏آراى عباسى،تصحیح ایرج افشار،تهران‏:امیر کبیر.
افوشته اى،محمود(1373).نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار فی تاریخ الصفویه‏،تصحیح احسان اشراقى‏،تهران‏:علمى و فرهنگى.
بدلیسى،شرف الدین(1377).شرفنامه‏،تصحیح ولادیمیر ولییامینوف‏،تهران‏:اساطیر.
پارسا‌دوست،منوچهر(۱۳۸۴).«بانویی فرمانروا در دودمان صفویان»،بخارا،ش۴۷،ص۱۶۷-۱۸۷.
پورصفر قصابی نژاد،علی،«چرکس»،دانشنامه جهان اسلام در: http://rch.ac.ir/article/Details?id=7938
ت‍ت‍وی‌،اح‍م‍د ب‍ن ن‍ص‍رالله و آص‍ف‌‌خ‍ان ق‍زوی‍ن‍ی‌‏(1382).تاریخ الفی‏،تصحیح غلامرضا طباطبایى مجد، تهران‏:علمى و فرهنگى.
تربیت،محمد علی(1378).دانشمندان آذربایجان،به کوشش غلامرضا طباطبائی مجد،تهران:وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ثواقب،جهانبخش(1380).تاریخ نگاری عصر صفویه و شناخت منابع و مآخذ،شیراز:نوید شیراز.
ج‍م‍ل‍ی‌ ک‍ارری‌،ج‍ووان‍ی‌ ف‍ران‍چ‍س‍ک‍و(1348).سفرنامه کاررى‏،ترجمه عباس نخجوانى و عبدالعلى کارنگ‏،تبریز:اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقى‏.
جنابدى،میرزا بیگ(1378).روضه الصفویه‏،تصحیح غلامرضا طباطبایى مجد،تهران‏:بنیاد موقوفات محمود افشار.
حسینى،عبدالحسین(1352)وقایع السنین و الاعوام‏،تصحیح محمد باقر بهبودى‏،تهران‏:کتابفروشى اسلامیه‏.
دیهیم،محمد(1367).تذکره شعرای آذربایجان،تبریز:بی نا.
راوندى،مرتضى(1382).تاریخ اجتماعى ایران‏،تهران‏:نگاه‏.
رفیعی مهرآبادی،ابوالقاسم(1352).آثار ملی اصفهان،تهران:بی نا.
روم‍ل‍و،ح‍س‍ن(1357).احسن‌التواریخ،تصحیح عبدالحسین نوائی،تهران: بابک.
رویمر،هانس روبرت(1385).ایران در راه عصر جدید:تاریخ ایران از1350تا1750،ترجمه آذر آهنچی،تهران:دانشگاه تهران.
سیوری،راجر مروین(1387).ایران عصر صفوی،ترجمه کامبیز عزیزی،تهران:نشر مرکز.
شاردن،ژان‌(1372).سفرنامه شاردن،ترجمه اقبال یغمایى‏،تهران‏:توس‏.
ص‍ادق‍ی‌،م‍ق‍ص‍ودع‍ل‍ی(۱۳۸۴).م‍ج‍موعه‌ م‍ق‍الات‌ ه‍م‍ای‍ش‌ ص‍ف‍وی‍ه‌ در گ‍س‍ت‍ره‌ ت‍اری‍خ‌ ای‍ران‌ زم‍ی‍ن‌،ب‍ه ‌اه‍ت‍م‍ام‌ م‍ق‍ص‍ود ع‍ل‍ی‌ ص‍ادق‍ی،ت‍ب‍ری‍ز:س‍ت‍وده‌.
صفا،ذبیح الله(1378).تاریخ ادبیات در ایران‏،تهران‏:فردوس‏.
عیوضی،محمد رحیم  و غلامرضا کریمی(1390).«مشارکت اجتماعی زنان؛رویکردی اسلامی»،دو فصلنامه دانش سیاسی،سال7،شماره2،صص133-166.
فلسفی،نصرالله(1347).زندگانی شاه عباس اول،تهران:دانشگاه تهران.
فیگوئروا،دن گارسیا دسیلوا (1363).س‍ف‍رن‍ام‍ه دن گ‍ارس‍ی‍ا دس‍ی‍ل‍وا ف‍ی‍گ‍وئ‍روآ،ترجمه غلامرضا سمیعى‏،تهران‏:نشر نو.
قدیانى،عباس(1387).فرهنگ جامع تاریخ ایران‏،تهران‏:آرون‏.
قزوینى‏،ابوالحسن(1367).فواید الصفویه‏،تصحیح مریم میراحمدى‏،تهران‏:مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
قلی زاده،آذر(1383).«نگاهی جامعه شناختی به موقعیت زنان در عصر صفوی»،پژوهش زنان،شماره2،صص 77-88.
قمى،احمد بن حسین(1383).خلاصه التواریخ‏،تصحیح احسان اشراقى،تهران‏:دانشگاه تهران‏.
محتشم کاشانی،علی بن احمد(1389).کلیات محتشم کاشانی،تصحیح مصطفی فیضی کاشانی،تهران:سوره.
مشیر سلیمی،علی اکبر(1335).زنان سخنور،ج1،تهران:موسسه مطبوعاتی علی اکبر علمی.
ملکم،جان(1380).تاریخ کامل ایران‏،ترجمه اسماعیل حیرت‏،تهران‏:افسون‏.
منزوى،احمد(1382).فهرستواره کتابهاى فارسى،تهران:مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
منشى قزوینى،بوداق(1387).جواهر الاخبار،تصحیح محسن بهرام نژاد،تهران‏:میراث مکتوب‏.
مهدوى،مصلح‏الدین(1386).اصفهان دار العلم شرق(مدارس دینى اصفهان)،سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
نوایی،عبدالحسین(1350).شاه طهماسب صفوی،مجموعه اسناد و مکاتبات تاریخی همراه با یادداشتهای تفصیلی،تهران:بنیاد فرهنگ ایران.
نویدی،زین العابدین علی(1369).تکمله الاخبار،تصحیح عبدالحسین نوایی،تهران: نشر نی.
واله اصفهانى‏،محمد یوسف(1372).خلد برین‏،تصحیح میرهاشم محدث‏،تهران‏:بنیاد موقوفات محمود افشار.
وحید قزوینى‏،محمدطاهر(1383).تاریخ جهان‏آراى عباسى‏،تصحیح سید سعید میرمحمد صادق‏، تهران‏:پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى‏.
هینتس،والتر(1371).شاه اسماعیل دوم صفوی،ترجمه کیکاوس جهانداری،تهران:علمی و فرهنگی.
 
Ferrier, R.W. 1998)). Women in Safavid Iran: The Evidence of European Travelers, in G.R. Hambly (ed.) Women in the Medieval Islamic World: Power patronage and Piety, New York: St. Martins Press, pp 383-406..
Gholsorkhi, Shohreh1995)). Pari Khan Khanum: A Masterful Safavid Princess, Iranian Studies, volume 28, numbers 3-4, P 143-156..