احداث خط آهن نوشکی به دزداب توسط انگلستان

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسنده

گروه آموزشی تاریخ دانشگاه ولایت - ایرانشهر

چکیده

انگلیسی ها پس از ورود به هندوستان در ابتدای قرن هفدهم، به تدریج بر شبه قاره هند تسلط یافته، آنجا را مستعمره خود ساختند. آنان برای تسلط کامل تر و کنترل راحت تر هندوستان، اقدامات عمرانی متعددی در این سرزمین انجام دادند که مهم ترین آن ها احداث خط آهن بود. با تداوم و شدت یافتن رقابت میان دولت های استعمارگر اروپایی و سپس آغاز جنگ جهانی اول و آرایش و دسته بندی های چندگانه در مناطق شرقی ایران و سرزمین های ورودی منتهی به هندوستان، انگلیسی ها اقدامات عمرانی شان را در نواحی شرقی و جنوب شرق ایران امتداد دادند. یکی از اقدامات انگلستان در این خصوص، احداث خط آهن از کویته به نوشکی و سپس از نوشکی به میرجاوه و دزداب در اوایل قرن بیستم بود. علل و عواملی که انگلیس را وادار به احداث این خط آهن نمود و چگونگی احداث این خط آهن و پیامدهای آن، مهم ترین مسأله نوشته حاضر است. راجع به این مسأله تاکنون تحقیق مستقلی انجام نگرفته است. هدف این نوشتار، تبیین اهداف انگلیس از احداث این خط آهن و چگونگی احداث و پیامدهای ناشی از آن است. این نوشته با استفاده از منابع کتابخانه ای، تاریخ شفاهی، اسناد تاریخی، سفرنامه ها و به خصوص گزارش‌های محرمانه کنسولگری انگلیس در سیستان و قائنات، به روش تاریخی با شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسپونر (1377)، «بلوچ و بلوچستان» در دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 4، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی.
دایر، رجینالد ادوارد هری (1383)، مهاجمان سرحد. ترجمه حمید احمدی، تهران: نشر نی.
دیکسون، دبلیو.ای. آر (1391)، شرق ایران گوشه‌ای از جنگ جهانی اول. ترجمه محمود رفیعی، تهران: انتشارات هیرمند.
ریاضی هروی، محمد یوسف (1372)، عین الوقایع. به اهتمام محمد آصف فکرت، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
سپاهی، عبد الودود (1385)، بلوچستان در عصر قاجار. قم: گلستان معرفت.
سلطانی، سیما (1387)، «زاهدان از پیدایی تا برپایی».مجموعه مقالات همایش گذری بر تاریخ بلوچستان، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان، اردیبهشت 1387، صص 293 – 315.
سیاسر، قاسم (1382)، تاریخ پیدایش شهر زاهدان. زاهدان: انتشارات تفتان.
شاهدی، مظفر (1381)، تاریخ بانک استقراضی روس در ایران: نگاهی گذرا به روند همکاری‌های بانکی ایران و روس. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
صحت‌منش، رضا و محمد مهدی مرادی خلج (1393)، اهداف و کارکردهای کنسولگری‌های انگلیس در کرمان و سیستان (1312- 1333 ه. ق.)، مجله تاریخ ایران. شماره 16 (پیاپی 5/74)، تابستان و پاییز 1393، صص 55- 87.
کاظم‌زاده، فیروز (1371)، روس و انگلیس در ایران (1914-1864): پزوهشی درباره امپریالیسم. ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
کرزن، جورج ناتانیل (1387)، ایران و قضیه ایران. جلد 1، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: علمی و فرهنگی.
گریوز، رز (1380)، «موقعیت سیستان در خط مشی بریتانیا». ترجمه معصومه ارباب، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 5 و 6 زمستان 1379 و بهار 1380، ص 67-39.
گزارش‌های محرمانه کنسولگری انگلیس در سیستان و قائنات سال‌های 1915 تا 1916 و 1921 تا 1923 م (1395)، گردآوری و ترجمه محمود رفیعی، تهران: انتشارت هیرمند.
مابرلی، جیمز (1369)، عملیات در ایران (جنگ جهانی اول 1918 1914). ترجمه کاوه بیات،‌ بی‌جا: انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا.
مایر، نیدر اسکارفن (1363)، زیر آفتاب سوزان ایران. ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: نشر تاریخ ایران.
محمود، محمود (1341)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن 19. تهران: اقبال، 8 جلد.
مهدوی، عبدالرضا هوشنگ (1381)، تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوره قاجاریه تا پایان جنگ جهانی دوم. تهران: امیر کبیر.
یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگستان در سیستان و قاینات سال‌های 1917 تا 1919 میلادی (1392)، به اهتمام محمود رفیعی، ترجمه محمود فاضلی بیرجندی، تهران: انتشارات هیرمند.
Grenville, J. A.S. (1964). lord salisbury and foreign police. University of London, the athlone press.
Greaves, rose L. (1959),Persia and the Defence of India. A study in the foreign police of the third Marquis of Salisbury”. University of London, the athlone press.
Kazemzadeh, Firuz (1963), russia and britain in persia. 1864 – 1914. New haven: yale university pres.
Raiss Tousi, Reza (2006), British Encroachments in sistan.The International Journal of Humanities. Tarbiat modares university, vol. 13 (1), pp 31- 44.