ملی گرایی و جنبش زنان در ایران (1285- 1342 ه.ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران

2 استادیار، گروه تاریخ، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران (نویسنده مسئول) :

3 استایارگروه تاریخ،واحد شاهرود،دانشگاه آزاد اسلامی،شاهرود،ایران

چکیده

رشد مناسبات سرمایه داری در سده 19 و تاثیرات ناشی از رشد سوسیالیزم، سبب تحول در مقام اجتماعی زن، مشارکت زنان وظهور فمینیسم در غرب شد. نهضتی که اتحاد زنان جهان و مبارزه برای کسب حقوق یکسان با مردان را درپی داشت. در سده 20، استفاده از نیروی زنان توسط نظامهای کمونیستی و فاشیستی، هم‌زمان با رشد روزافزون تمایلات ناسیونالیستی، بر دامنه کنشگری زنان در جوامع درحال توسعه و متاثر از روابط با غرب، مانند ایران افزوده شد. درنتیجه، مقارن جنبش مشروطیت، زنان ایرانی در تکاپوی دریافت بخشی از حقوق اجتماعی خود، به اقداماتی دست زدند که پیشتر در روند جنبش زنان اروپایی دیده شد. طی سالهای 1285 تا 1342 شمسی، رواج اندیشه‌های نوگرایانه و ناسیونالیستی، سهم عمده‌ای در پویش جامعه داشت و در این بین، زنان در این فرایند، خود را در سطحی تقریباً همطراز با مردان قرار دادند.
این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی، درصدد است تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که ملی‌گرایی در ایران معاصر، چگونه در پیدایش و روند جنبش زنان ایران تأثیر داشته و بین ملی‌گرایی و حق‌خواهی زنان چه رابطه‌ای وجود دارد؟ یافته های تحقیق نشان می دهد ملی‌گرایی و کنشهای ضد استعماری و ضد استبدادی، بسترساز ورود زنان به عرصه اجتماع شد و باوجود بهره مندی ملی‌گرایان از مشارکت زنان و تأیید آزادی اجتماعی و سیاسی آنان، ولی حقوقی که زنان خواستار آن بودند؛ به آن‌ها اعطاء نشد و همین امر موجب گردید تا جنبش زنان، روشهای دیگری را برای کسب حقوق خویش دنبال کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آبراهامیان، یرواند (1389)؛ ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
آزاد ارمکی، تقی (1386) فرهنگ و هویت ایرانی و جهانی‌شدن، تهران: تمدن ایرانی (موسسه مطالعات ملی)
آفاری، ژانت (1377)؛ انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، تهران: بانو.
احمد، لیلا (1392)؛ زنان و جنسیت در اسلام، ترجمة فاطمه صادقی، تهران: نگاه معاصر
احمدی خراسانی، نوشین، اردلان، پروین، سناتور (1382)؛ فعالیت‌های مهرانگیز منوچهریان بر بستر مبارزات
 حقوقی زنان در ایران، تهران: توسعه
اسمیت، آنتونی دی (1383)، ناسیونالیسم نظریه، ایدئولوژی، تاریخ، ترجمه منصور انصاری، تهران: تمدن ایرانی.
---------- (1391)، ناسیونالیسم و مدرنیسم، ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: ثالث.
افخمی، مهناز (1382)؛ جامعه، دولت و جنبش زنان (1342-1357)، تهران: بنیاد مطالعات ایران.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی (1383)؛ زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی زنده‌یاد دکتر فاطمه سیاح. تهران: دانشگاه پیام نور
1انصاف پور، غلام‌رضا (1348)؛ حقوق و مقام زن، تهران: میهن
اوزکریملی، اوموت (1383)؛ نظریه‌های ناسیونالیسم، ترجمه‌ی محمدعلی قاسمی، تهران: تمدن ایرانی.
بابایی زارچ، علی‌محمد (1383)؛ امت و ملت در اندیشه امام خمینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
بامداد، بدرالملوک (1347)؛ زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، ج 2، تهران: ابن‌سینا
ببران، صدیقه (1381)؛ سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
بیات و دیگران (1381)؛ فرهنگ واژه‌ها؛ درآمدی بر مکاتب و اندیشه‌های معاصر، قم: مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینی.
پیرنیا، منصوره، (1374)، سالار زنان ایران، ایالات‌متحده آمریکا، انتشارات مهر ایران.
توکلی طرقی، محمد (1381) تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، تهران: تاریخ ایران.
خسرو پناه، محمدحسین (1382)؛ هدف‌ها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، تهران: پیام امروز.
دلاپورتا، دوناتلا و دیانی، ماریو (1383) مقدمه‌ای بر جنبش‌های اجتماعی جدید، مترجم: محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
دلریش، بشری (1376)؛ زن در دوره قاجاریه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی
سارسه، میشلریو (1385)، تاریخ فمینیسم، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
ساروخانی، باقر (1382) درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
ساناساریان، الیزا (1384)؛ جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 1357)، ترجمه
 نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
شمسی، عبدالله و نصیری، علی‌اصغر (1395)؛ جریانشناسی فکری فرهنگی فمینیسم در ایران معاصر، پژوهشگاه
 علوم اسلامی امام صادق (ع) قم: زمزم هدایت.
شوستر، مورگان (1362) اختناق ایران، ترجمه ابوالحسن موسوی شوشتری، تهران: صفی علیشاه.
عمید، حسن (1377)؛ فرهنگ عمید، جلد دوم، تهران: سخن.
فتحی، مریم (1383)؛ کانون بانوان؛ بارویکردی به ریشه‌های تاریخی حرکت‌های زنان در ایران، تهران: مؤسسه
 مطالعات تاریخ معاصر ایران.
کار، مهرانگیز (1376)؛ حقوق سیاسی زنان ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان
گودرزی، حسین، میرمحمدی، داوود (1383) گفتارهایی درباره زبان و هویت، تهران: تمدن ایرانی
گیبرنا، مونسترات (1378)، مکاتب ناسیونالیسم، ترجمه امیر مسعود اجتهادی، ج 1، تهران: وزارت خارجه.
ماتیل، الکساندر (1383) دایره المعارف ناسیونالیسم، ترجمه نورالله مرادی، کامران فانی و محبوبه مرادی، تهران: وزارت خارجه
ناتینگ، آنتونی (1353)؛ ناصر، ترجمه عبدالله گله‌داری، تهران: امیرکبیر
 
ب) مقالات و نشریات فارسی
اسماعیلی، رضا (1379) فرهنگ و جنسیت، مجله فرهنگ اصفهان، شماره 17 و 18،
رمضان نرگسی، رضا (1383)؛ «زنان در تاریخ معاصر؛ صدیقه دولت‌آبادی» ماهنامه حوراء، ش ۴
هرمزی زاده، محمدعلی (1388) عوامل مؤثر بر انسجام ملی، فصلنامه مطالعات بسیج، شماره 42،
تهران مصور، «زنان شرافتمند در رستاخیز ایران شرکت کردند» شماره،439، 1330
مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسات 8 و 48، ش ۲۳۱۳ سال هشتم، دوره هفدهم مجلس شورای ملی 1331.
ندای ایرانی، «متن پیام شورای زنان ایران که در رادیو تهران ایراد شد»30 دی ۱۳۳۰
حبل‌المتین، سال یکم، شماره 2، شانزدهم ربیع‌الاول،1325 ق
ندای وطن، شماره 70 سال 1286 ش.
ندای ایرانی، سخنرانی بانو نصرت الملوک کشمیری زاده در دبیرستان شاپور، ۱۰ بهمن،1330
جهان زنان، شماره 56، 5 دی 1331
ندای ایرانی، بیانیه شورای زن ایران،10 مهرماه 1330
جهان زنان، شماره 16، اسفند 1330، ص 7
زبان زنان (1337 ق)، زنده‌باد قلم، ش 5، ذی‌حجه
مجله دختران ایران. مرداد 1310 سال اول، شماره اول.
روزنامه بهارستان 9 دی‌ماه، سال 1301 هـ. ش./1922 م
نشریه شکوفه،20 ربیع‌الاول 1332 هـ. ق
 
References
Paidar, Parvin (1995)Women and the Political Process in the Twentieth Century Iran. Cambridge: Cambridge University Press.
Yuval-Davis, Nira (1997). Gender and Nation, London: Sage
Yuval-Davis,Nira and. Anthias, Floya (eds)(1989). Women-Nation-Gender, London: Macmillan.