تبیین و بررسی لشکرکشی‌های‌ تنبیهی ایلخانان بر ضد حکام محلی؛ مطالعه موردی حکومت محلی لُر بزرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

تشکیل حکومت ایلخانی در ایران به صلحی پایدار و قطع لشکرکشی‌های ویرانگر مغول منتهی نشد. برخی حکام محلی ایرانی به دلیل مقابله با حاکمیّت مغول، مورد حمله تنبیهی سپاه ایلخان قرار ‌گرفتند. اثرات تخریبی لشکرکشی‌های تنبیهی ایلخانان مغول، در مواردی ملایم‌تر از تهاجم اولیّه مغول نبود. هدف اصلی پژوهش حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه منابع مکتوب تنظیم شده، پاسخ به این پرسش است که: چه عوامل و زمینه هایی موجب شد تا برخی اتابکان لُر بزرگ علیه حاکمیّت ایلخانان طغیان نموده و با لشکرکشی‌های تنبیهی آنها مواجه شوند؛ این لشکرکشی‌ها چه پیامدهایی به‌همراه داشت؟ یافته‌ها نشان می‌دهد که: شرایط سیاسی و اوضاع نابسامان دربار و خلاء قدرت ناشی از مرگ ارغون و بعضی عوامل دیگر، سبب کاهش اقتدار حکومت ایلخانی و طغیان اتابک افراسیاب شد. ظلم بی‌حد او و دست‌اندازی به سرزمین‌های دیگر در جهت مقابله با حاکمیّت مغول و کشتار مغول‌ها، خشم دربار ایلخانی را بر‌انگیخت. لشکریان اعزامی به لُر بزرگ، فراتر از یک مأمورّیت داخلی، ضمن کشتار افراد و به اسارت بردن نیروی‌کار فعّال، اموال مردم را به تاراج ‌بردند. حملات گسترده آنها سبب نابسامانی‌های اجتماعی و ضعف بنیان‌های اقتصادی و انحطاط کشاورزی و فعالیت‌های مرتبط با آن در سرزمین لُر بزرگ شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن العبری، غریغوریوس ابوالفرج اهرون، (1364) تاریخ مختصر الدول، ترجمه محمدعلی تاج پور و حشمت‌الله ریاضی، تهران: اطلاعات.
ابن بطوطه، محمدبن عبدالله، (1376) سفرنامه ابن‌بطوطه، ج 1، چاپ 6، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: سپهرنقش.
احمدوند و دیگران، (1398) جایگاه مفهوم جنگ عادلانه در سیره نظامی صلاح‌الدین ایوبی، مطالعات تاریخی جنگ، دوره سومش سوم (پیاپی 9)، اراک:1-22.
اشپولر، برتولد، (1351) تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میرآفتاب، تهران: بنگاه ترجمه و نشر.
اقبال، عباس، (1388) تاریخ مغول از حمله چنگیز تا تشکیل دولت تیموری، تهران: امیرکبیر.
الهیاری، فریدون، (1380) اصفهان در دوره ایلخانی، فرهنگ اصفهان، شمار 19، اصفهان: 56-67.
الهیاری، فریدون و دیگران، بررسی تکاپوهای مشروعیتیابی اتابکان لُر کوچک از حملۀ مغول تا تأسیس سلسله ایلخانی، (1397) پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، ش 2 (پیاپی 14)، سال 7، تهران: 143-160.
امان‌الهی‌بهاروند، اسکندر، (1370) قوم لُر (پژوهشی در باره پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لُرها در ایران)، تهران: آگاه.
بدلیسی، شرف‌الدین، (1377) شرفنامه، ج 1، تهران: انتشارات اساطیر.
بناکتی، ابو سلیمان، فخرالدین، (1348) تاریخ بناکتی، جعفر شعار، تهران: انجمن آثار.
بیانی، شیرین، (1389) مغولان و حکومت ایلخانی در ایران، تهران: سمت.
پطروشفسکی ا.پ و دیگران، (1366) تاریخ اجتماعی- اقتصادی ایران در دوره مغول، ترجمه یعقوب آژند، تهران: انتشارات اطلاعات.
جوینی، عطاملک، (۱۳۸۲) تاریخ جهانگشای جوینی، ج 2، تصحیح محمد قزوینی، تهران: دنیای کتاب.
خزائیلی، علیرضا، (1385) تاریخ جهان اسلام از قرن هفتم تا دهم، تهران: پیام نور.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام، (1333) تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، ج 3، تهران: خیام.
رجب‌زاده، هاشم، (1355) آئین کشورداری در عهد وزارت رشیدالدین فضل الله همدانی، تهران: توس.
رشیدالدین، فضل‌الله همدانی، (1373) جامع التواریخ، ج 2، تصحیح و تحشیه محمد روشن ـ مصطفی موسوی، تهران: البرز.
رفیعی، امیرتیمور، (1388) سیورغال در عهد ایلخانی و تیموری، فصلنامه تاریخ، سال 4، ش 12، اراک: 45-64.
ساندرز، ج.ج، (1363) تاریخ فتوحات مغول، ترجمه ابو القاسم حالت، تهران: امیر کبیر.
ستوده، حسینقلی، (1346) تاریخ آل مظفر، ج 2، تهران: دانشگاه تهران.
شبانکاره‌ای، محمدبن علی‌بن محمد، (1363) مچمع الانساب، تصحبح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر.
 غفاری قزوینی، قاضی احمد، (1343) تاریخ جهان آرا، تهران: کتابفروشی حافظ.
فروزانی، سید ابوالقاسم و کرانی مژگان، (1389) بررسی مناسبات آل‌مظفر با اتابکان لُر بزرگ، پژوهش‌های تاریخی، سال 4، ش 7، دانشگاه سیستان و بلوچستان: 117-144
کتبی، محمود، (1364) تاریخ آل‌مظفر، چاپ 2، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیر کبیر.
 لمبتن، آن، (1372) تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشرنی.
مستوفی، حمدالله، (1339) تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
معلم یزدی، معین‌الدین بن جلال‌الدین محمد، (1326) مواهب الهی در تاریخ آل‌مظفر، ج 1، تصحیح سعید نفیسی، تهران: اقبال.
نطنزی، معین‌الدین، (1383) منتخب التواریخ، ج 1، تهران: اساطیر.
وصاف، فضل‌الله بن عبدالله، (1338) تاریخ وصاف الحضرة در احوال سلاطین مغول، ج 1 و 2، به اهتمام محمد مهدی اصفهانی، تهران: کتابخانه جعفری تبریزی
همایی، جلال‌الدین، (1395) تاریخ اصفهان حوادث و وقایع و حکام و سلاطین اصفهان، به کوشش ماه دخت بانو همایی، تهران: مطالعات فرهنگی
هنرفر، لطف‌الله، (1350) گنجینه آثار تاریخی اصفهان، اصفهان: چاپخانه زیبا