عالمان در ساختار آموزشی، اجتماعی و حکومتی ایران عصر صفوی نقش و تأثیر گستردهای داشتند. به همین جهت، برای شناخت مناسب وضعیت اجتماعی عالمان لازم است روندهای کلی آموزشی و پیوندهای متنوع اجتماعی آنان بررسی و مشخص شوند. ازاینرو، در پژوهش حاضر با توجه به جهتگیری منابع تاریخی، به این سؤال پاسخ داده شده است که چه روندهای آموزشی، شخصیتی و شغلی در ایران عصر صفویه، خصوصیات اجتماعی عالمان را مشخص میکرد؟ بهمنظور پاسخگویی بدین سؤال، با استفاده از روش تحقیق تاریخی و طبقهبندی روندهای مؤثر اجتماعی در دوره صفویه به تحلیل و تفسیر این ویژگیها و تأثیرات آن بر وضعیت عالمان پرداخته شده است. با توجه به فقدان پژوهش منسجمی پیرامون خصوصیات اجتماعی عالمان در دوره صفویه، یافتههای پژوهش نشانمیدهد که عنایت طبقات مختلف جامعه و حکومت صفویه به امور آموزشی- فرهنگی، رونق سوادآموزی طالبان علم را بهدنبال داشت که بهتبع، موجبات جایگاه برجسته و نقشآفرینی مؤثر عالمان مختلف در حوزههای مختلف حیات اجتماعی عصر صفویه بود. افزون بر آن، اقبال جامعه به ملاحظات شخصیتی و رفتاری همچون حسن شهرت علمی و اخلاقی عالمان نیز وابستگی داشت و درنهایت، تمامی این عوامل موجبات ارتقای مشروعیت حکومت صفویه شد.
وحید قزوینی، میرزا محمد طاهر (1383 ش)، تاریخ جهانآرای عباسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هاشم میرزا (1379 ش)، زبور آل داوود، تهران: میراث مکتوب.
مقالات
احمدی، نزهت، بخشی استاد، موسیالرضا (1392 ش)، «تأثیر علمی مدارس در عصر صفوی»، تاریخ اسلام، س 3، ش 11، بهار، ص 7-27.
آیینه وند، صادق و همکاران (1389 ش)، «تحولهای دینی عصر صفویه و نقش عالمان عاملی: مطالعه موردی محقق کرکی و شهید ثانی»، جستارهای تاریخی، ش 2، صص 1-18.
بخشی استاد، موسیالرضا (1396 ش)، «تحلیلی بر اجازهنامهها و کارکردهای آن در عصر صفوی»، شیعهشناسی، س 15، ش 55، بهار، ص 135-158.
بیانی، خانبابا (1319 ش)، «روش آموزش در دوره صفویه»، آموزشوپرورش، سال دهم، ش 1. صص 15-20.
ثواقب، جهانبخش و مروتی، فریده (1396 ش)، «سیره عملی عالمان شیعی در تعامل با مردم مطالعه موردی: شیخ بهایی»، پژوهشنامه تاریخ تشیع، ش 1، صص 55-74.
حسین زاده شانه چپ حسن (1388 ش)، «ترجمه کتب سیره و مناقب امامان در عصر صفوی»، پژوهشهای تاریخی، دانشگاه اصفهان، شماره 2، صص 35-48.
صدرایی خویی، علی (1392 ش)، «کتاب اجازات سید حسین کرکی اولین کتاب اجازات شیعی»، کتاب شیعه، قم: مؤسسه کتابشناسی شیعه، ش 7، صص 169-190.
فاطمه سرخیل (1388 ش)، «وضعیت علمی قم در عصر صفویه»، فرهنگ پژوهش، س اول، شماره پنجم، زمستان، ص 69-78.
گلشنی، عبدالکریم (1349 ش)، «تشکیلات آموزشی ایران در دوره صفویه»، خرد و کوشش، ش 8، صص 667-676.
موسوی خو، سیدمحمد و مهماننواز، محمود (1397 ش)، «دستاوردهای نظام آموزش امامیه در عصر صفوی»، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال نهم، ش 33، صص 7-32.
نصیری، عزتالله و امینه، حمیدرضا (1389 ش)، «نقش علما و دانشمندان عصر صفوی در گسترش فرهنگ شیعه»، مسکویه، س 5، ش 12، صص 165-182.
Abisaab, Rula Jurdi, (2015), Peasant Uprisings in Astarabad: the Siyāh Pūshān (wearers of black), the Sayyids, and the Safavid State, Iranian Studies, 8-22.
دهقانی, مهدی. (1401). خصوصیات اجتماعی عالمان در دوره صفویه (907 ق-1135 ق). نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام, 16(30), 183-206. doi: 10.22111/jhr.2021.38172.3114
MLA
مهدی دهقانی. "خصوصیات اجتماعی عالمان در دوره صفویه (907 ق-1135 ق)", نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام, 16, 30, 1401, 183-206. doi: 10.22111/jhr.2021.38172.3114
HARVARD
دهقانی, مهدی. (1401). 'خصوصیات اجتماعی عالمان در دوره صفویه (907 ق-1135 ق)', نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام, 16(30), pp. 183-206. doi: 10.22111/jhr.2021.38172.3114
VANCOUVER
دهقانی, مهدی. خصوصیات اجتماعی عالمان در دوره صفویه (907 ق-1135 ق). نشریه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام, 1401; 16(30): 183-206. doi: 10.22111/jhr.2021.38172.3114