بررسی تمرکزگرایی مذهبی مبتنی بر نیکواعتقادی و بازخورد آن در مدارس نظامیه

رحیمی دشت آبادی, محسن; شاهرخی, سید علاء الدین; رحمتی, محسن; نظری, داریوش

doi:10.22111/jhr.2022.37037.3037

بررسی تمرکزگرایی مذهبی مبتنی بر نیکواعتقادی و بازخورد آن در مدارس نظامیه

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

² دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

³ استاد گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

⁴ استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

10.22111/jhr.2022.37037.3037

چکیده

مدارس نظامیه در روند تحولات فکری و دینی عصر سلجوقی نقش بسزایی ایفا کردند و ضرورت دارد برخی کارکردهای مغفول این نهاد مورد بررسی قرار گیرد؛ سیاست دینی خواجه نظام‌الملک، ‌بانی مدارس، بر تمرکززایی مذهبی اهل‌سنت استوار بود. او به منظور مشروعیت‌بخشی به سلاجقه و تحکیم وحدت دینی اهل‌سنت در برابر جریانات رقیب، منش مذهبی خاصی را بر اساس آموزه‌های شافعی-اشعری در پیش گرفت و تحت الگوی “نیکو‌اعتقاد“ به تبیین معیارهای آن پرداخت و به صورت منسجم در قالب فعالیت آموزشی- تبلیغی آن را در نظامیهها اجرا کرد.

این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی با بررسی شرایط دوره وزارت خواجه به بیان مولفه‌های این الگو و اهداف آن که به ترسیم خط‌مشی سیاسی مبتنی بر دیانت و در عرصه دینی به ایجاد توازن میان نحله‌های سنی و تفکیک اندیشه‌های دینی در قالب سنت‌گرا و بدعت‌گذار انجامید، میپردازد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد خواجه با این الگو در زمینه‌ دینی، تقویت اصول و وحدت اهل‌سنت در برابر تبلیغات دینی جریانات مخالف را فراهم آورد و در زمینه سیاسی عملکرد و بقای سلجوقیان را با معیارهای نیکو‌اعتقادی مشروعیت بخشید و برای نهادینه کردن سازمان‌یافته الگوی نیکواعتقادی آن را در مدارس نظامیه پیاده‌سازی کرد.

موضوعات