نوسازی نظام اداره تقسیمات کشوری در دوره احمد شاه قاجار ( 1304-1288 ش)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانشیار دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 استادیار دانشگاه پیام نور، تهران،ایران

چکیده

نظام اداره تقسیمات کشوری ایران تا قبل از دوره سلطنت احمد شاه در چارچوب ساختاری سنتی پیش از مشروطه قرار داشت و حتی قانون سال 1325 ق مجلس اول شورای ملی که توسط نویسندگان مشروطه طلب به رشته تحریر درآمده بود نیز نتوانست در نظام اداره تقسیمات کشوری تغییر چندانی ایجاد نماید. اما در دوره احمد شاه و وزارت داخله قوام السلطنه و با حضور دمرنی مستشار فرانسوی وزارت داخله؛ نوسازی نظام اداره تقسیمات کشوری به اجرا درآمد. براین‌اساس این پژوهش درصدد است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی و به‌کارگیری اسناد و مدارک آرشیوی، نشریات و دیگر منابع تاریخی به این پرسش پاسخ‎ دهد که عوامل و دلایل تغییر روال پیشینی در تقسیمات کشوری در دوره احمد شاه چه بود و این تغییر چگونه اجرا شد؟ ‎‍یافته‎‍های تحقیق نشان می‎‍دهد اولیای امور حکومتی در دوران سلطنت احمد شاه از طریق اصلاحات در ساختار وزارت داخله و اداره ایالتی، تدوین بودجه سنواتی برای ستاد وزارت داخله و ایالات و ولایات، تدوین نظام نامه پرسنل اداری وزارت داخله و ایالات و ولایات و تشکیل کمیسیون های تخصصی تقسیمات کشوری در وزارت داخله در پی نوسازی نظام اداره تقسیمات کشوری و ایجاد تغییرات در آن حوزه باهدف تمرکز امور و اجرای برنامه های اصلاحی حکومت قاجاریه بودند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اتحادیه(نظام مافی)، منصوره(1375)، مجلس و انتخابات از مشروطه تا پایان قاجاریه، تهران: تاریخ ایران.
 اعتماد السلطنه، محمدحسن(1312). سالنامه دولت علیه ایران، چاپ سنگی، تهران.
 اعتمادالسلطنه، محمدحسن(1367). تاریخ منتظم ناصری، ج 3، تصحیح اسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان .( 1346 ). مرآت البلدان (مرآت البلدان ناصری). به کوشـش پرتـو نـوری عـلا و محمدعلی سپانلو. تهران: اسفار.
 براون، ادوارد(1376). انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه مهدی قزوینی، تهران: امیرکبیر.
 دمرنی، گوستاو(1398). حقوق اداری: درس های مدرسه علوم سیاسی، به کوشش سید ناصر سلطانی، تهران:نگاه معاصر.
دمرنی، گوستاو(1390). عشایر فارس، ترجمه جلال الدین رفیع فر، تهران: دانشگاه تهران.
زنجانی، شیخ ابراهیم(1379). خاطرات، به کوشش غلامحسین میرزا صالح، تهران: کویر.
عبدالرب آبادی، محمدمهدی و دیگران(1317ق). نامه دانشوران ناصری، ج 3، بی جا: چاپ سنگی.
غنی، سیروس(1377). ایران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسیها، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران، نیلوفر.
  مدیر شانه چی، محسن(1379). تمرکزگرایی و توسعه‌نیافتگی در ایران معاصر، تهران: رسا.
  ملک المورخین، عبدالحسین(1386). مرآت الوقایع مظفری، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران: میراث مکتوب.
  مؤدب الملک، میرزا رضا(1297ق.). قواعد حکمرانی مملکت فرانسه، کتابخانه دولت علیه ایران.
اسناد
 کتابچه قانون تشکیلات ایالات و ولایات و دستورالعمل حکام، ساکما: 1993803
 دولت علیه ایران، 1331ق، ساکما: 74783
 نشریه مخصوص وزارت کشور، نجمی ناصر، عمادزاده حسین(1346). تهران: اداره اطلاعات و مطبوعات وزارت کشور
روزنامه
 وقایع اتفاقیه، شماره 30. 397 محرم 1275.
مقالات
امرایی، سیاوش، ثواقب، جهانبخش، خزائی، سهم الدین، شهیدائی، شهاب، (1401)بازتاب اندیشه شهریاری و مذهب بر سکه های دوره قاجاریه، پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، بهار و تابستان 1401، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 30، ص. 112-73
 تنکابنی، حمید(1389). تأثیر انقلاب مشروطیت بر دیوانسالاری دوره قاجار، جستارهای تاریخی. شماره 1.(بهار و تابستان): صص 44-21.
صلاح، مهدی، دادفر، سجاد، بهرامی، روح الله (1398). تجددخواهی در اندیشه محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی (تجدد، ادب و سیاست)، پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، دوره 13، شماره 24، فروردین 1398، صفحه 179-210.
فروغی ابری، علی اصغر، سهامی، فرهاد(1394). بررسی و تحلیل عوامل موثر بر تمرکزگرایی در تاریخ معاصر ایران در دو مقطع انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، ژرفاپژوه، شماره2و3(زمستان و بهار)صص146-115.
عزیزی، غلامرضا، فیاضی، عمادالدین، خدری زاده، علی اکبر (1401). تحلیل اصلاحات اداری در ایران: بررسی موردی تأسیس مؤسسه علوم اداری دانشگاه تهران، مجله پژوهش های تاریخی ایران و اسلام، دوره 16، شماره 30، ص 400-370 .
نوروزی، فرشید، خسروبیگی، هوشنگ، نظام علی، دهنوی(1401). تقسیمات سرزمینی در پیوند با حکمرانی خاندانی در ایران اوایل دوره قاجاریه (1264ق/1210 ق)، تاریخ ایران، شماره2.(پاییز و زمستان):صص44-21.